چکیده:
اسلام آزادی را یکی از نعمت های الاهی برشمرده که خدا به بندگان ارزانی داشته است؛ از این رو، مسلمانان در فقه سیاسی به عنوان یکی از کلیدی ترین قواعد فقهی، بر «اصل آزادی» تکیه دارند. البته شارع مقدس، با توجه به این نکته که اجرای اصل آزادی نباید به سلب آن منجر شود، دست به تعیین شاخص هایی زده است تا مسلمانان در مقام اجرا به این مشکل و بحران، گرفتار نشوند. در واقع، تحقق آزادی انسان ها، نیازمند چهارچوب و ضوابطی است تا از افراط و تفریط جلوگیری شود؛ وگرنه، آنان به هرج ومرج و استبداد و دیکتاتوری و در نهایت، سلب آزادی دچار می شوند. در این جستار با توجه به پذیرفته بودن آزادی بیان، به برخی ادله «آزادی بیان» از آموزه های وحیانی، اشاره ای کوتاه شده است؛ و در ادامه به حدود و ثغور این آزادی بر اساس یافته های قرآنی بر اساس تفسیر المیزان اشاره می شود که مهم ترین آن ها عبارتند از: «بدزبانی و افشای عیوب شهروندان» ، «زمینه سازی سوءاستفاده دشمنان» ، «عیب جویی و غیبت از شهروندان» ، «اهانت به مقدسات دیگران» ، «جدل پس از یقین به حق» ، «سخنان بیاساس و دروغ» ، «تحریف یا کتمان حقیقت» ، «تجسس در امور دیگران» ، «فسادگری در جامعه» ، «سخن گمراه کننده» ، «ظلم و بی انصافی» ، «شایعهپراکنی».
خلاصه ماشینی:
6) اهانت به مقدسات دیگران یکی از مهمترین نکات در رفتار اجتماعی، احترام متقابل به مقدسات دیگران است؛ یعنی برای ایجاد ارتباط صحیح با مردم، نباید به مقدسات و چیزهایی که برای آنها ارزشمند به شمار میرود، اهانت و جسارت کرد؛ زیرا اگر حرمت مقدسات از سوی یکی از دو طرف مخاصمه، شکسته شد، طرف مقابل نیز خود را مجاز میداند به مقدسات دیگری بیاحترامی کند؛ از این رو، خداوند متعال در آیۀ (لا تسبوا الذین یدعون من دون الله فیسبوا الله عدوا بغیر علم)(انعام/108) به شدت از این عمل ناشایست نهی میکند؛ علامه طباطبایی در تفسیر این آیه و مقدار دلالت آن چنین میگوید: «این آیه یکی از ادبهای دینی را خاطرنشان میسازد که با رعایت آن، احترام مقدسات جامعۀ دینی محفوظ مانده و دستخوش اهانت و ناسزا و یا سخریه نمیشود، چون این معنا غریزۀ انسانی است که از حریم مقدسات خود دفاع کرده با کسانی که به حریم مقدساتش تجاوز کنند، به مقابله برخیزد و چه بسا شدت خشم او را به فحش و ناسزای به مقدسات آنان وادار سازد، و چون ممکن بود مسلمین به منظور دفاع از حریم پروردگار، بتهای مشرکین را هدف دشنام خود قرار داده، در نتیجه عصبیت جاهلیت، مشرکین را نیز وادار سازد که حریم مقدس خدای متعال را مورد هتک قرار دهند، به آنان دستور میدهد که به خدایان مشرکین ناسزا نگویند، چون اگر ناسزا بگویند و آنان هم در مقام معارضه به مثل، به ساحت قدس ربوبی توهین کنند، در حقیقت، خود مؤمنین باعث هتک حرمت و جسارت به مقام کبریایی خداوند شدهاند.