چکیده:
یکی از آسیبهای اندیشه دینی در جامعه اسلامی» طرح علوم انسانی مبتنی بر
مبانی فلسفی غربی است. راه مقابله با این آسیب نیز فراهم کردن زمینههای لازم
به منظور ارائه مبانی نظری علوم انسانی بر پایه فلسفه و حکمت اسلامی معاصر
است. یکی از این موارد» طرح مسائل بنیادین اندیشه اسلامی و مقایسه تطبیقی آن
با اندیشههای معاصر و تاثیرگذار در جوامع غربی است. بدین منظور در پژوهش
حاضر تلاش میشود تا ضمن معرفی مبانی هستیشناختی رئالیسم انتقادی و
حکمت صدرایی» مبانی هستیشناختی رئالیسم انتقادی بر اساس حکمت متعالیه
و از نگاه نوصدراییان ارزیابی گردد و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا رثالیسم
انتقادی میتواند با تکیه بر مبانی هستیشناختی خود» تبیین صحیحی از واقعیت و
هستی داشته باشد یا نه؟ در این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای
با استفاده از شیوه تحقیق توصیفی-تحلیلی, نهایتا این نتیحه به دست آمده
که رئالیسم انتقادی روی بسکار با طرح نظریه سطوح سهگانه واقعیت در کنار
نظریه همچنان از تبیین واقعیت بازمانده است؛ درحالیکه
صدرالمتالهین با طرح مبانی هستیشناسانه خویش وعینی دانستن حقیقت وجود
و با گذر از حس وعقل و بهکارگیری شهود» دستیابی به واقعیت و تبیین آن را آشکار
می سازد.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور در پژوهش حاضر تلاش میشود تا ضمن معرفی مبانی هستیشناختی رئالیسم انتقادی و حکمت صدرایی، مبانی هستیشناختی رئالیسم انتقادی بر اساس حکمت متعالیه و از نگاه نوصدراییان ارزیابی گردد و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا رئالیسم انتقادی میتواند با تکیه بر مبانی هستیشناختی خود، تبیین صحیحی از واقعیت و هستی داشته باشد یا نه؟ در این پژوهش با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای و با استفاده از شیوه تحقیق توصیفی-تحلیلی، نهایتا این نتیجه به دست آمده که رئالیسم انتقادی روی بسکار با طرح نظریه سطوح سهگانه واقعیت در کنار نظریه معرفتشناسیاش، همچنان از تبیین واقعیت بازمانده است؛ درحالیکه صدرالمتألهین با طرح مبانی هستیشناسانه خویش و عینی دانستن حقیقت وجود، و با گذر از حس و عقل و بهکارگیری شهود، دستیابی به واقعیت و تبیین آن را آشکار میسازد.
اما درباره تفاوت دیدگاه هستیشناختی این دو مکتب، باید گفت بسکار شناختی طبقهای از جهان ارائه میدهد و ایده مرکزی رئالیسم انتقادی این است که واقعیت طبیعی و اجتماعی باید به عنوان یک سیستم باز طبقهای و لایهای، از اشیایی که قدرتهای علی هستند، فهمیده شود و همچنین یکی از این لایهها واقعیتر از لایههای دیگر قلمداد میشود؛ درحالیکه نوصدراییان با تکیه بر اصالت وجود و تشکیکی بودن آن در حکمت متعالیه، به عنوان یک نگرش هستیشناسانه نوین، پایه مسائل و مباحث خود را بر این دو اصل بنا مینهند.
Critical Realism an Introduction to Roy Bhaskar’s Philosophy.
Danermarket, Berth amp; Ekstrom, Mats (2002), Explaining Society: An Introduction to Critical Realism in the Social Sciences, London: Routledge.