چکیده:
در سبک شناسی اشعار و متون، لازم است که سطوح زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گیرد تا از این طریق بتوان جوهر و ماهیّت اصلی شعر و نثر را شناسایی کرد و در جهت ارتقای لطافت روح و التذاذ ادبی از آن بهره برد. در این مقاله، سبک شناسی شعر لامعی گرگانی درسطح ادبی مورد بررسی قرار گرفت تا از این طریق، ویژگیهای ادبی مسلّط بر شعر این شاعر، بازبینی و تحلیل شود. با توجّه به اینکه در دوره لامعی، شعر فارسی اندک اندک به سوی پیچیدگی و ظرافتهای ادبی پیش میرود، ولی هنوز ویژگیهای ادبی دوره شادخواری و واقعیّتگرایی حاکم است، پس باید شعر لامعی متاثّر از ویژگیهای دوره شادمانی و واقع بینی باشد. در ادامه برای نیل به این هدف، ویژگیهای ادبی اشعار او بررسی میشود. شناسایی ویژگیهای ادبی شعر لامعی برای دستیابی به ویژگیهای غالب بر اشعار دوره انتقال از سبک خراسانی به سبک عراقی حائز اهمّیت است. در این پژوهش، به این پرسشها که ویژگیهای ادبی شعر لامعی بیشتر چه مواردی را بیان میکند و آیا شعر لامعی از ویژگیهای ادبی حاکم بر سبک خراسانی فاصله گرفتهاست؟ پاسخ داده میشود.
خلاصه ماشینی:
در شعر لامعی گرگانی، صنایع بیانی از قبیل تشبیه ، استعاره ، کنایه و مجاز بررسی میشود: ٣-٢-١- تشبیه فتوحی میگوید: تشبیه ، مناسبترین روش برای مقصودی است که ذهن و نگرش سنتی از شعر و تصویر شعری میطلبد.
انواع تشبیه به لحاظ ساختار معنوی در شعر لامعی بدینگونه است : الف ) مشبه و مشبه به هر دو حسی: این نوع تشبیه ، در سبک خراسانی رایج بوده است .
الـفـهــا نیزه و نونهــا کمــان و میمهــا درقــه همـه حرفی دگر هم زین نهـاد و زین عیـار آید (همان : ٢٧/ ٢١٨) دردم هـمــه زان تـرک پـریـچـهره کــه دارد بــالاش ، قــوام الــف و زلــف ، خــم دال (همان : ٤٤٩/٥٦) وجود انواع تشبیه در شعر لامعی، به روشنی این مسأله را برای ما آشکار میکند که این ترفند کلامی، وسیلۀ قابل و شایسته ای بوده است که شاعر برای رسیدن به اهداف خود، به آن تمایل نشان داده است و از میان شیوه های بیانی، بیشتر به این شیوه توجه داشته است .
از نظر ساختار معنوی، تشبیه های حسی به حسی که در سبک خراسانی برای توصیفات به کار میرود، در شعر لامعی هم به همان سادگی باقی مانده است و نسبت به انواع دیگر تشبیه کاربرد بیشتری داشته است .
منابع الهام صور خیال (صنایع بیانی) در شعر لامعی، بیشتر همان گل و گیاه و عناصر فلکی به کار رفته در سبک خراسانی بوده است .
انواع صنایع بدیع معنوی نیز در شعر لامعی کاربرد داشته است و از آن میان ، مراعات نظیر و تضاد بیشتر مورد توجه او بوده است .