چکیده:
مبانی هستیشناسی در آیندهپژوهی بیانگر نگاهی است که آیندهپژوه به هستی دارد. پیش از آیندهپژوهی باید دیدگاه هستیشناسی به آینده مشخص گردد؛ زیرا تا دیدگاه آیندهپژوهی به مبنای هستیشناسی آینده تعیین نشود، امکان درک مناسب و صحیح از آینده و گزارههای مربوط به آن وجود ندارد. حتی بدون داشتن یک رویکرد دقیق دربارة هستی، نمیتوان فرایند آیندهپژوهی را بهنحو مطلوب و اثربخش دنبال کرد. در این پژوهش، پس از ذکر رویکردهای مطرح در خصوص مبانی هستیشناسی آیندهپژوهی، چهارچوب مفهومی براساس مبانی نظری ایجاد شد؛ سپس با مراجعه به منابع دینی و فلسفی، اطلاعات موردنیاز احصا و با روش توصیفی – تحلیلی دادههای گردآوری شده تحلیل گردید. پس از توصیف گزارهها و تحلیل آنها، سه مبنای: «تفاوت مراتب و نفسالامر هستی»، «وجود روابط علّی در نظام هستی» و «تلازم زمان با حرکت بهعنوان مبانی هستیشناسی آیندهپژوهی» شناسایی شد.
خلاصه ماشینی:
در این راستا، برخی از مطالعات آیندهپژوهی ضمن اشاره به اهمیت هستیشناسی آینده، اذعان میکنند که هستیشناسی آینده بر معرفتشناسی آن برتری و رجحان دارد (عنایتالله، 1388، ص 119)؛ زیرا تا نحوة وجود و هستی پدیدهها را مشخص نسازیم، نمیتوان از فرایند شناخت و معرفت به آنها سخن بهمیان آورد.
رویکردهای هستیشناسی در آیندهپژوهی</H2> هستیشناسی کلید حل مهمترین مسائل بنیادی در زندگی انسان است (مصباح یزدی، 1383، ج1، ص274) که از طریق آن میتوان مسائل و پرسشهایی را که پیرامون نظام هستی وجود دارد، حل کرد و به آنها پاسخ داد.
با فهم این موضوع است که میتوان جایگاه خدا، انسان و سایر عوامل را در تحقق پدیدهها و واقعیتهای مربوط به آینده در آیندهپژوهی اسلامی تبیین کرد.
تبیین روابط علی در نظام هستیشناسی اسلامی باعث میشود تا در آیندهپژوهی اسلامی، افزون بر تمرکز و محور قرار دادن علت فاعلی - که پروردگار عالم است - عوامل معد را که باعث بروز و تحقق موضوع مورد نظر در آینده است، بتوان شناسایی کرد و با فراهم ساختن آنها در کنار هم، زمینههای ظهور و بروز واقعیت مطلوب در آینده را تسهیل و تسریع بخشید.
بر اساس این رویکرد به نظام هستی و وجود روابط علی، در آیندهپژوهی اسلامی باید کنکاش نمود و عوامل مستعدی را که زمینة بروز پدیدهها و رویدادهای آیندة مطلوب واقع میشوند، شناسایی کرد و با کنار هم قرار دادن آنها زمینه را برای تحقق ارادة الهی - که از آن به علت فاعلی تعبیر میشود - فراهم ساخت.