چکیده:
مکتب رمانتیسم، از مکاتب ادبی در جهان معاصر است که مبنای آن بر تخیّل فردی و خلاقیّت براساس تخیّل و عکسالعملی در برابر مکتب کلاسیسم بود. این مکتب، افزون بر غرب، تأثیرات زیادی بر ادبیّات فارسی و عربی معاصر نهاد و نیز نظر شاعران و نویسندگان بسیاری را به خود جلب کرده است. از سویی میان پیروان این مکتب در ادبیّات فارسی و عربی، همگونی زیادی دیده میشود. این پژوهش، درصدد است تا با روش توصیفی - تحلیلیِ محتوا و براساس چارچوب مکتب امریکایی ادبیّات تطبیقی، به بررسی جلوههای مکتب رمانتیسم در شعر علی محمود طه و سید محمّدحسین شهریار در ادبیّات عربی و فارسی بپردازد. یافتهها بیانگر آن است که دو شاعر در بیان حسرت و اندوه رمانتیکی خود که ناشی از اوضاع نامناسب محیط، وضع آشفتة وطن و انبوهی از دردها و حالات غمانگیز درون خود و مردم جامعه است، به بیان جلوههای رمانتیکی؛ همچون وطندوستی، احساس غم و تنهایی، طبیعتگرایی، انعکاس ناامیدیها، شکایت از روزگار، عشق و یاد معشوق و... پرداختهاند و در این زمینه، جنبههای مشترکی باهم دارند. عشق و یاد معشوق از مضامین قابل توجّه در شعر دو شاعر است که با شور و اشتیاق درهم آمیخته شده است و از عشق مجازی به عشقی حقیقی میرسد. طبیعت، گریزگاه آنها از غربت و تنهایی، اوضاع نابسامان محیط موجود و ناسازگاریهای روحی و خستگی است.
خلاصه ماشینی:
پیشینة پژوهش دربارة مکتب ادبی رمانتیک و تأثیر آن بر شعر معاصر فارسی و عربی پژوهشهایی انجام گرفته ازجمله: پایاننامة کارشناسیارشد «بررسی تطبیقی مضامین رمانتیسم در شعر علی محمود طه و فریدون مشیری» نوشتة اسماعیلی (1392)؛ مقالة «رمانتیسم در شعر معاصر عربی» نوشتة رجائی (1374: 108-109)؛ «رمانتیسم در شعر بدر شاکر السیاب» نوشتة دادخواه تهرانی و حیدری (1385: 113-128)؛ «بررسی تطبیقی رمانتیسم در شعر نادر نادرپور و ابوالقاسم شابی» نوشتة آلبویة لنگرودی و مدبری (1390: 1-27)؛ در باب شعر شهریار نیز پژوهشهایی چون: «بررسی تطبیقی مضامین رمانتیسم در اشعار ابراهیم ناجی و محمد حسین شهریار» نوشتة غیبی و محمودپور (1390: 124-146)؛ «جلوههای رمانتیسم در شعر شهریار»، نوشتة صدرینیا (1382: 134-156) صورت پذیرفته است؛ در مورد شعر محمود طه، شاعر مصری، افزون بر پژوهشهای پراکنده، میتوان به مقالة «واکاوی اندیشة دمغنیمتشمری خیامی در شعر علی محمود طه مصری» نوشتة میرزایی و همکاران (1394: 151-157) اشاره کرد؛ اما تاکنون پژوهش مستقلی در مکتب رمانتیسم در شعر محمود طه انجام نگرفته است، همچنین دربارة تطبیق جلوههای این مکتب در شعر دو شاعر محمود طه و شهریار نیز پژوهش خاصی صورت نپذیرفته است.
) شهریار نیز در این زمینه زیبا و هنرمندانه درد و غم از دست دادن جوانی را چنین بازتاب داده است: جوانی شمع ره کردم که جویم زندگانی را نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را (1376: 30) وی در سرودة «ناکامیها» چنین ناامیدیاش را بهخاطر وجود ناکامیها در زندگیاش میداند: زندگی شد من و یک سلسله ناکامیهابخت برگشتة ما خیرهســری آغازید مستم از ساغــر خون جگرآشامیهاتا چـــه بازد دگـرم تیرهسرانجامیها (همان: 11) شاعر در ناامیدی از دست ناملایمات، حتی اطرافش را خالی از دوستان میبیند تا به آنان راز دل گوید: به تیرهبختی خود کس نه دیدم و نه شنیدمبرای گفتن با دوست شــکوهها به دلم بود ز بخت تیره خدایا چه دیدم و چه کشیدمولی دریغ که در روزگار دوسـت ندیدم (همان: 88) 2-3-7.