چکیده:
صادر اول از مسائل مهم فلسفی نزد قائلان بهترتیب در آفرینش است. مکاتب مختلف الهی و بشری دراینباره سخن گفتهاند، در حوزه معارف اسلامی عرفا وجود منبسط و حکما عقل اول را بهعنوان صادر اول معرفی نمودهاند، ملاصدرا به روشی خاص، میان نظر عرفانی و حکمی در این مسئله جمع نموده و به وحدت این دو دیدگاه رای داده است، در این مقاله به روش تحلیلی- انتقادی مواضع سلبی و ایجابی وجه جمع او را درباره صادر اول بررسی کردهایم. حرکت علمی او دراینباره از موضعی سلبی در همراهی با حکمت متعارف، آغاز و با رویکردی ایجابی به حکم به اتحاد عقل و وجود منبسط بهعنوان صادر اول ختم میشود.
خلاصه ماشینی:
مکاتب مختلف الهی و بشری دراینباره سخن گفتهاند، در حوزۀ معارف اسلامی عرفا وجود منبسط و حکما عقل اول را بهعنوان صادر اول معرفی نمودهاند، ملاصدرا به روشی خاص، میان نظر عرفانی و حکمی در این مسئله جمع نموده و به وحدت این دو دیدگاه رأی داده است، در این مقاله به روش تحلیلی- انتقادی مواضع سلبی و ایجابی وجه جمع او را دربارۀ صادر اول بررسی کردهایم.
سلسله عقول و وساطت آنها و صدور عقل اول و مراتب مختلف علی و معلولی را تقریر مینماید (ملاصدرا، 1363: 70)، اما در برخی دیگر از آثار خویش وجود منبسط را به عنوان صادر اول پذیرفته و به اسامی عرفانی آن نیز اشارت نموده است: «اول چیزی که از وجود واجبی نشئت گرفت...
او در این مسئله اگرچه صادر اول را با عقل اول یکی دانسته است، اما در ارائۀ بحث، ترتیبی اتخاذ نموده که از مقدمات رایج فلسفی آغاز و به نتایج خاص حکمت متعالیۀ منتج میشود؛ لذا روش او را دراینباره باید مشتمل بر دو رویکرد دانست: رویکردی سلبی که در آن به توصیف سلبی عقل و وجود منبسط پرداخته، احتمالات غیر عقل و معانی غیر مقصود را از وجود کلی سعی نفی میکند، و رویکردی ایجابی که براساس آن به تقارب و نزدیکی و نهایتا به تقریر دیدگاه خود مبتنی بر وحدت عقل با وجود منبسط پرداخته است.