چکیده:
اخلاق کاربردی شاخهای از اخلاق هنجاری است که به واسطه تمرکز بر جزئیات، از دو شاخه فرا اخلاق و نظریههای هنجاری متمایز میگردد. درباره ماهیت، محتوا و شیوههای استدلال آن، اتفاق نظر وجود ندارد. یکی از مسائل مهمّ و کلیدی در ادبیّات و بیانات ائمه اطهار (ع) که مورد توجه قرار گرفته؛ اخلاق کاربردی است. اخلاق کاربردی در جهان¬بینی توحیدی اسلامی و تبیین رابطه آدمی با خداوند در تعالیم اسلامی، از جایگاه ممتازی برخوردار است. در آموزه¬های ادبی واسلامی منابع اصلی واصیل دینی، یعنی: قرآن سنّت پایبندی به مولّفه¬ها وشاخص¬های اخلاق کاربردی لازمه نیکبختی بشروسعادت وی دردو جهان فانی وباقی شمرده شده است. اخلاق کاربردی با آسیب¬شناسی نفس آدمی و شناخت کمینگاه¬های شیطانی در نفس، درصدد اصلاح بیماری¬های درونی است .در ایـن مقاله به بررسی تطبیقی اخلاق کاربردی در صحیفه سجّادیّه وبوستان سعدی می پردازیم.
خلاصه ماشینی:
اهمیت و ضرورت موضوع از آنجایی که داشتن اخلاقی نیکو همواره در اسلام وآموزههای دینی مسلمانان سفارش فراوان شده است و به عنوان یکی از اصول اساسی ومهم سرلوحة زندگی بشری میباشد؛ لذا با توجه به این مهم، ائمة اطهار (ع) گاه در سخنان و گاه در کتابهای دعای خویش، بسیار به تبیین مؤلفههای اخلاقی پرداختهاند؛ حال با عنایت به این موضوع، شاعران بسیاری در طول تاریخ، اشعاروکلام خویش را به دریای بیکران سخنان ائمه متصل نمودهاندکه در این میان سعدی شیرازی، شاعر توانمند وفارسیزبان، ازجمله این شاعران استکه دراشعارخویشبه صحیفه سجادیه امام زینالعابدین (ع) توجهی خاص داشته است.
بنابراین بوستان آکنده از نیکی، پاکی ، ایمان وصفاست و شاعر با گشودن ده باب به روی کسانی که قصد گذر دراین فضای معنوی را دارند، آنان را به آرمـان شهری از اخلاق وفضیلت رهنـمون میکند تا چشمانداز زیبایی را فرا روی انسان بر قله رفیع آدمیت برآورد واز رذایل اخلاقی پاک ومنزه گردد، اسراری از حیات متعالی انسان تفسیر گردیده و راز ورمزهایی از مباحث عملی در قالب تعابیر لطیف، بیان شده است، (محلاتی، 1346: 34) از جمله: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (سعدی، 1366: 54) دراغلب اشعار سعدی،زندگی تفسیری هدفداروتبیین وظایففردی،خانوادگیواجتماعی انسانی مدنظر است(معبودی، 1384: 19) وموضوعاتی چون: احسان به پدر ومادر، صلۀرحم، احترام به معلم، اکرام میهمان، شفقت به یتیم واسیر وفقیر،آداب سخنگفتن، تربیت فرزند،فواید پرهیزگاری وپاکدامنی، ایثاروبخشندگی، حقشناسی، فروتنی، شکیبایی، وفاداری، امیدواری، رازداری، پاکیزگی، نظم وترتیب در امور، اعراض از لغوگویی، عیبجویی، غیبت، آزمندی وغرور وحسادت و...
سعدی در ابیات زیر این ویژگی را مایة ایجاد تفرقه و خدشهدار نمودن روابط افراد میداند و به همین دلیل چنین افرادی را مورد نکوهش قرار میدهد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} اخلاق خانواده خانواده، کوچکترین نهاد اجتماعی است که با ترکیب دیگر خانوادهها، جامعه را تشکیل میدهد.