چکیده:
مهاجرت به خودی خود یک «مساله اجتماعی» نیست، بلکه رفتاری است که در یک فضای اجتماعی صورت میگیرد و چنانچه پیامد دردسرآفرین داشته باشد، ناشی از شرایطی است که این عمل اجتماعی در آن فضا شکل و جهت میگیرد و یا به عبارتی متاثر از ناهماهنگی بین کردار اجتماعی و فضای اجتماعی است. در این پژوهش روند مهاجرت داخلی در ایران طی چند دهه گذشته بررسی و واکاوی میشود. چارچوب نظری این تحقیق پارادایم پیوند کارگزاری/ ساختار است و با کمک گرفتن از رویکرد بوردیو درباره رابطه میان ساختار یا میدان و کارگزاری یا عادتواره، به ارزیابی روند برون- کوچی روستاییان از خاستگاه و زادگاه خودشان و پیامدهای مسالهدار آن در فضاهای روستایی و شهری پرداختهایم. البته در پایان به این نتیجه رسیدهایم که هرچند رویکرد بوردیو، چارچوب مناسبی برای چنین پژوهشی است ولی برای تکمیل بحث لازم است از دیدگاه های دیگر نیز کمک گرفته شود.
خلاصه ماشینی:
لازم به یادآوری است کـه گذشـته از اینکـه نویسـنده ایـن مقاله تاکنون به اثری دربارة ارزیابی مهاجرت بر پایۀ رویکرد بوردیـویی و پـارادایم کارگزاری/ ساختار دست نیافته است ، مهمتر اینکـه متـون موجـود دربـارة مطالعـۀ پیامدهای دردسرساز مهـاجرت داخلـی، اغلـب فضـای زنـدگی شـهری را قلمـرو بررسی خود قرار داده و کمتر به مطالعۀ سـوی دیگـر آن یعنـی اینکـه اشـکالسـاز مهاجرت در فضای اقتصادی- اجتماعی روستایی در کشور ماست توجه کرده و در واقع این روی سکه به فراموشی سپرده شده است .
امـا پـیش از اینکه به بحث و نتیجه گیری کلی دربارة روایی کاربست چـارچوب نظـری بوردیـو برای تحلیل و تفسیر جامعه شناسانه الگوی مهاجرت روستایی- به - شـهر در ایـران چند دهۀ گذشته تا به امروز بپردازیم ، لازم دانستیم بـه برخـی نقـدها کـه از سـوی صاحبنظران بر رویکرد بوردیو به عمل آمده اشـارهای بشـود.
به عبارت روشن تر، بـه کمک این رویکرد میتوان با دقت بیشـتری بـه درک و تحلیلـی دسـت یافـت کـه ساختار اجتماعی- اقتصادی روستا و شهر تا چه اندازه به طور عینی در شـکل دادن و جهت دادن مهاجرت مستمر جوانان روستایی به شـهر تـأثیر قابـل توجـه داشـته است .
در پایان شاید بـا توجـه بـه تشریح هابرماس از چالش و تعارض بین نظام اجتمـاعی١ و زیسـت - جهـان٢ (کـه قلمرو وقوع آن همان فضای میدانی است که مورد توجه بوردیوست ) بتوانیم برخی جنبه های مهاجرت داخلی در ایران را با بازاندیشی دقیق تری تحلیل نماییم ؛ چنانکـه برای پرداختن به پیامدهای مهمی چون کاهش نیروی انسـانی در روسـتا و افـزایش محله هـای مسـکونی فقرآلـود در شـهر و تحلیـل آنهـا بـه مثابـۀ «بازتولیـد عـادتوارة مهاجرت»، ابزار نظری هابرماس، بینش ژرفتری را به پژوهشگر و خوانندة او میدهد.