چکیده:
این مقاله به دنبال پاسخگویی به دو سوال اساسی است: مشارکت شهروندان در امور شهری چه جایگاهی دارد؟ عوامل اجتماعی موثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری کدامند؟ برای پاسخ به پرسش نخست، مشارکت شهروندی از جنبه ذهنی بررسی شده است. این بخش، تغییر در گرایشها، باورها و وجهه نظرهای مردم را مورد توجه قرار میدهد و برای پاسخ به پرسش دوم، رفتار مشارکت، در حوزههای فرهنگی- اجتماعی بررسی شده است.
این مطالعه به روش پیمایشی انجام شده است و جمعآوری اطلاعات در قالب پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه آماری شامل ۱۳۳۵ نفر از شهروندان شهر تهران است که به روش نمونهگیـری تصـادفی انتخاب شدهاند.
نتایج نشان داد که مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری باید داوطلبانه و هدفمند صورت گیرد. برنامهریزان شهری نخست باید بر مشارکت ذهنی و تغییر در باورها و گرایشهای شهروندان تاکید نمایند. رفتار مشارکتی در برنامههای شهری نیز باید در دو بخش انجام شود. در مرحله اول باید شناخت عوامل اثرگذار در مشارکت شهروندی، مورد توجه قرار گیرد و در مرحله دوم حفظ مشارکت در طرحها و برنامههایی است که اجرا شده است. جلب مشارکت زنان، جوانان و بازنشستگان و… و تعیین ساز و کارهای مشارکتی آنان در حوزههای اجتماعی- فرهنگی میتواند کارایی و بهره وری مدیریت شهری را افزایش دهد.
خلاصه ماشینی:
اهمیت نقش مردم در ادارة امور زندگی اجتمـاعی، درس گرفتن از تجارب و روند توسعۀ شهری در دهه های گذشته ، لزوم انطباق طرحهـا و الگوهای برنامه ریزی با نیازها و خواسـتهای مـردم؛ عـدم توانـایی مـالی دولتهـا در نوسـازی و بهسـازی امـور، پیچیـدگی فزاینـدة زنـدگی شـهری و تنـوع فرهنگـی شهروندان در تقویت رویکرد مشارکت محوری مؤثر بودهاند.
نتیجۀ این مشاوره، برخورداری کم از حق مشارکت اسـت امـا به طور موقت و تسکین بخـش کـه مشـارکت واقعـی محسـوب نمـیشـود؛ یعنـی شهروندان از اقتدار کافی برخوردار نبوده و تصمیم گیری با صاحبان قدرت است و مراتبی از مساواتطلبی نمایشی به وجود میآید.
بنابراین مشارکت میتواند به شیوهای تبدیل شود که بازتاب حضـور واقعـی مردم در عرصه های مختلف جامعه باشد یا میتواند ابـزاری در دسـت قدرتمنـدان شده و جنبۀ صوری یا عـوامفریبـی پیـدا کنـد چراکـه مشـارکت دربردارنـدة تمـام فعالیت هایی است که بر تصمیم گیریها و تخصیص منـابع مـؤثر اسـت و بایـد بـه گونه ای طراحی و ساماندهی شود کـه انتظـارات اعضـای جامعـه را فـراهم سـازد.
حال پرسش اصلی این است که چه عوامل و شرایطی بر مشارکت اجتمـاعی در مـدیریت امـور شهری مؤثر است ؟ در پاسخ بـه ایـن پرسـش و در تبیـین مشـارکت اجتمـاعی بـا بهرهگیری از دیدگاهها و نظریه ها میتوان عواملی را تعیین کـرد و سـپس در قالـب فرضیاتی به محک تجربه گذارد.
ایـن گروهها بر اساس وضعیت مطلوب خدمات شهری، رفاهی و طبقاتی تقسـیم بنـدی شده است : (رجوع شود به تصویر صفحه) نتایج آزمون F گروه منطقه ای و تمایل مشارکت : نتایج آنالیز واریانس نشان میدهد بین گروه (مناطق ) و میزان تمایل به مشارکت شهروندان هر منطقه رابطه ای معنادار وجود دارد.