چکیده:
در اقتصاد متعارف مناقشاتی پیرامون تفکیک اقتصاد هنجاری و اثباتی وجود دارد. در این مقاله به بررسی این سؤال میپردازیم که آیا در اقتصاد اسلامی نیز میتوان تفکیک مشابهی انجام داد و در صورت امکان، رابطه بین آن دو چیست؟ بنا به فرضیه مقاله، اقتصاد اسلامی را میتوان دانشی ترکیبی از دو بدنه نظری پیوسته اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاری دانست.
یافتههای این پژوهش که به روش تحلیلی سامان یافته، نشان میدهد اقتصاد اسلامی چگونگی ساماندهی فعالیتهای اقتصادی به منظور دستیابی به اهداف نظام اقتصادی اسلام و حل مشکلات اقتصادی پیش رو (اقتصاد اسلامی هنجاری) را بر پایه واقعیتهای اقتصادی (اقتصاد اسلامی اثباتی) تجزیه و تحلیل میکند. بر این اساس اقتصاد اسلامی هنجاری، عهدهدار ارزیابی وضعیتها و توصیه ساختارها و سیاستهای اقتصادی است؛ اقتصاد اسلامی اثباتی نیز به تبیین و پیشبینی اقتصادی میپردازد. در عمل، نوعی رفت و برگشت بین اقتصاد اسلامی هنجاری و اثباتی وجود دارد. اقتصاد اسلامی هنجاری با تعیین ساختارهای نهادی زمینه تحلیل علمی را فراهم میکند. تحلیلهای اقتصاد اسلامی اثباتی میتواند مباحث اقتصاد هنجاری در حوزه منطقةالفراغ را بهبود بخشد.
In the conventional economy there is a conflict about the separation of normative and positive economies. In this paper، we examine the question of whether in Islamic economics، a similar distinction can be drawn and، if possible، what is the relationship between them? According to the hypothesis of the article، Islamic economics can be considered as a combination of two continuum theoretical and normative economics. The findings of this analytic-based research show that Islamic economics analyzes the organization of economic activities in order to achieve the goals of the Islamic economic system and solving the progressive economic problems (normative Islamic economics) on the basis of economic realities (positive Islamic economics). According to this، the normative Islamic economy is responsible for assessing the situation and advising economic structures and policies; the Islamic economics also provides evidence for economic forecasting. In practice، there is a kind of reciprocating between normative and providential Islamic economics. The normative Islamic economics provides the basis for scientific analysis by identifying the institutional structures. Analytical evidence of Islamic economics can improve the normative economics in the al-Faraq area.
خلاصه ماشینی:
عدم برابری تفکیک اقتصاد هنجاری اثباتی با ادعای اقتصاد عاری از ارزش تفکیک اقتصاد اثباتی و هنجاری گاه به معنای پذیرش عدم ارتباط ارزشها و هستها و یا عدم تأثیرپذیری مباحث علمی از مباحث ارزشی گرفته میشود (Boland, 2012) فریدمن (1953) اثرناپذیری علم اقتصاد از ارزشها را اینگونه بیان میکند: تفاوت بین سیاستهای اقتصادی بین شهروندان T عمدتا متأثر از پیشبینیهای متفاوت افراد در مورد نتایج اقتصادی تصمیمهایشان است؛ نه اینکه نتیجه تفاوت اساسی در ارزشهای پایهشان باشد (Friedman, 1953, p.
جدول 3: چگونگی ورود ارزشها در تحلیل اقتصادی از نگاه مکلاپ (رجوع شود به تصویر صفحه) بررسی تفکیکهای ارائهشده از اقتصاد اسلامی در فضای مطالعات اقتصاد اسلامی، تفکیک شهید صدر بین مکتب و علم اقتصاد اسلامی به صورت گسترده مورد بحث قرار گرفته است.
همچنین شهید صدر عنوان میدارد که محقق اقتصاد اسلامی میتواند استدلال کند که ممنوعشدن ربا و کنز در جامعه اسلامی سبب میشود که سرمایهها به طمع دریافت بهره ربوی راکد نشود و جامعه از منافع این ثروتها بهرهمند شود؛ درحالیکه در یک نظام سرمایهداری مبتنی بر ربا، برخی سرمایهها به طمع دریافت ربا از تولید و مصرف بیرون کشیده شده و پسانداز میشوند؛ پدیدهای که موجب رکورد در بسیاری از فعالیتهای تولیدی میشود (همان، ص333-334)؛ همین تحلیل علمی نیز میتواند در خدمت تأیید گزارههای هنجاری اقتصاد اسلامی از جمله ممنوعیت ربا قرار گیرد.