چکیده:
این تحقیق در پی فهم ارتباط میان تشیع و اعتراض در نزد شرقشناسان است. برای انجام این تحقیق» آراء یکی از
مستشرقان پرارجاع یعنی مادلونگ مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه تاکنون در این زمینه پژوهشهای
چندانی صورت نگرفته است» پژوهش اسنادی حاضر از نوع شناختی و توصیفی و روش گردآوری داده در
این تحقیق, فیشبرداری بوده است. نتایج حاصلشده از این تحقیق حاکی از آن است که مادلونگ اگرچه مانند
برخی دیگر از مستشرقان در تاکید بر نقش امام حاضر بر رویکردهای اعتراضی جامعه شیعی همسوست؛ ولی با
مقدماتی متفاوت به نتیجه مذکور دست یافته است. در نظر مادلونگ, تشیع امامی حداقل از زمان امام جعفر
صادق ی دارای تاریخی پیوسته و صاحب هویت است و فقه امامی» مفاهیم پایهای این مذهب مانند امامت را به
خوبی مشخص نموده است. مادلونگ بر مبنای فقه شیعی و برخلاف نظر دیگر مستشرقان» بر این باور است که امام
معصوم مسیر جامعه را در همه امور از جمله اعتراض تعیین مینموده و قرار گرفتن آنان حول محور امامت به واسط
این امر بوده است.
خلاصه ماشینی:
این تحقیق صرفا به بررسی دیدگاه مستشرقان درباره رابطه اعتراض و تشیع در میان امامیه (دوازده امامی) پرداخته و درصدد پاسخ به این سؤالات است که شرق شناسان چه دریافتی از تشیع و ماهیت آن دارند؟ و چرا مفهوم اعتراض را در رابطه با تشیع مطرح می کنند؟ در میان گروه های مختلف مستشرقان غرب، محققان آلمانی به خاطر سهمی که در توسعه مطالعات اسلامی و شیعی انجام داده اند، مورد توجه محافل علمی قرار گرفته و آثار آنها کمابیش مورد استناد مراکز دانشگاهی و شیعه شناسی غربی قرار گرفته است.
اگرچه مادلونگ تأکید بسیاری دارد که پیدایش تشیع مربوط به پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله است (مادلونگ، 1385، ص 120)، اما همو ریشه های شیعی را نه این زمان یا حتی سقیفه، بلکه مرتبط به دوران حیات پیامبر اسلام و دیدگاه ایشان نسبت به آینده جامعه اسلامی می داند (همان، ص 27).
از نسبت میان این اعتقاد با چندین مقوله شامل جدایی شیعیان از زید، قرار دادن امام صادق علیه السلام به عنوان مؤسس نظام جامع شرعی امامیه و مقابله تشیع با خلافت ـ که در آراء مادلونگ موج می زند ـ استنباط می گردد که تفکر شیعی در مواجهه به مسائل اجتماعی و سیاسی دچار تحول مهم شده و انگیزه های سیاسی زمینه ارائه یک هویت دینی ـ مذهبی مستقل را فراهم آورد.
Madelung, Wilferd, 1997, The Encyclopaedia of Islam, 2nd edition, Leiden, Brill, "SHIA".