چکیده:
هدف کلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتابهای درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه به منظور تعیین جایگاه مؤلفههای هویت فرهنگی در محتوای این کتابهاست. روش پژوهش، کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش را 9 جلد کتاب درسی ادبیات فارسی دوره متوسطه تألیف دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی وزارت آموزش و پرورش تشکیل میدهد. در پژوهش حاضر نمونهگیری صورت نگرفته و حجم نمونه پژوهش برابر با جامعه است. در این پژوهش برای جمعآوری اطلاعات از فهرست وارسی (Check List) سنجش مؤلفههای هویت فرهنگی استفاده شده است که برای تعیین روایی محتوایی در اختیار چند نفر از متخصصان قرار گرفت و با انجام اصلاحاتی مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار و ثبات بین دیدگاه ارزیابان نسبت به مقولهها از ضریب توافق داوران بر اساس روش کودر ـ ریچاردسون استفاده شد. ضریب پایایی درونی یا ضریب توافق 97/0rtt= تعیین گردید، که گویای هماهنگی در خصوص نظام مقوله بندی بین داوران است. برای تجزیه و تحلیل سؤالات از شاخصهای آمار توصیفی مانند فراوانی، درصد، میانگین و نمودار استفاده شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که میزان تأکید بر تمامی مؤلفههای هویت فرهنگی (Cultural Identity) در کتابهای ادبیات فارسی دوره متوسطه یکسان نبوده و براساس نتایح تحلیل محتوا بیشترین میزان تأکید به ترتیب بر مؤلفههای «مفاخرادبی» (Literary elites ) و «آثار ماندگار و اسامی ایران» (Masterpieces and Iranian names ) و کمترین میزان تأکید به ترتیب بر مؤلفههای «خرده فرهنگها» (Sub-culture) و «افتخارات ملی و مذهبی» (National and Religious Glories) شده است و «مؤلفههای تاریخی» (Historical components) و «اسطورهها» (Myths) در جایگاه متوسط قرار دارند به گونهای که مؤلفههای مفاخر ادبی به تنهایی حدود 47 درصد ومؤلفههای خرده فرهنگها کمتر از 1 درصد از این تأکید را به خود اختصاص دادهاند.
خلاصه ماشینی:
يافتههاي پژوهش حاکي از آن است که ميزان تأکيد بر تمامي مؤلفههاي هويت فرهنگی (Cultural Identity) در کتابهاي ادبيات فارسي دوره متوسطه يکسان نبوده و براساس نتايح تحليل محتوا بيشترين ميزان تأکيد به ترتيب بر مؤلفههاي «مفاخرادبي» (Literary elites ) و «آثار ماندگار و اسامي ايران» (Masterpieces and Iranian names ) و کمترين ميزان تأکيد به ترتيب بر مؤلفههاي «خرده فرهنگها» (Sub-culture) و «افتخارات ملي و مذهبي» (National and Religious Glories) شده است و «مؤلفههاي تاريخي» (Historical components) و «اسطورهها» (Myths) در جايگاه متوسط قرار دارند به گونهاي که مؤلفههاي مفاخر ادبي به تنهايي حدود 47 درصد ومؤلفههاي خرده فرهنگها کمتر از 1 درصد از اين تأکيد را به خود اختصاص دادهاند.
The research methods showed the emphasis amount on all the cultural identity components in high school was not equal and on the basis of the results of the contents analysis, the most emphasis amount was on the components of the literacy elites and Iranian masterpieces and names and the less emphasis amount was on the components of sub- culture and the national and religious glories, and historical components and myths were in the middle place while literary elites allocated 0.
Keywords: contents analysis, Persian literature textbooks, identity, cultural identity مقدمه اين موضوع که انسان از اوايل کودکي خود را از ديگران متمايز دانسته و همواره به دنبال تعريف خود به عنوان وجودي مستقل از ديگران است مسألهاي است که همه انسانها آن را تجربه کردهاند و مجموعه ويژگيهايي که باعث ميشود افراد بر اساس آن خود را انساني منحصر به فرد بدانند در قالب مفهوم هويت قابل طرح است.