چکیده:
بسیاری از آیات قرآن کریم، علاوه بر تفسیر ظاهری، دارای معنای باطنی نیز میباشند. برخی از این تفسیرهای باطنی برخاسته از روایات تفسیری معصومین (ع) و صحابه است. آیه 107 سوره صافات: «و فدیناه بذبح عظیم» نیز از جمله این آیات است. پرسش پژوهش حاضر این است که مقصود از تفسیر باطنی آیه 107 سوره صافات چیست؟ این پژوهش در صدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، با نگاهی بر تفسیر ظاهری آیه، به تفصیل پیرامون تفسیر باطنی آن بپردازد. دستاودهای پژوهش حاکی از این مطلب است که تفسیر باطنی آیه 107 سوره صافات بر امام حسین (ع) ناظر است. حضرت ذبح عظیمی است که از نسل حضرت ابراهیم (ع) متولد میشود. این تفسیر باطنی برخاسته از روایتی تفسیری نقل شده از امام رضا (ع) است که با سند صحیح در برخی کتابهای معتبر و متقدم شیعه نقل گردیده است و معیارهای یک تفسیر باطنی ضابطهمند را دارد.
خلاصه ماشینی:
در روایتی دیگر، حسن بصری از پیامبر اکرم (ص) نقل نموده که ایشان فرمود: «لما أنزل الله عزوجل آیة إلا و لها ظهر و بطن و لکل حرف حد و لکل حد مطلع» (متقی هندی، 1409: 1/ 550) این روایت نیز وجود معنای ظاهری و باطنی را به همهی آیات کلام وحی تعمیم داده است.
این تفسیر باطنی برخاسته از روایتی تفسیری نقل شده از امام رضا (ع) میباشد که در برخی کتابهای روایی و حدیثی معتبر شیعه مندرج است.
(بحرانی، 1416ق: ج4: 619) علامه مجلسی نیز با ذکر روایتی با سند کامل، تفسیر باطنی آیه را که ناظر به امام حسین (ع) میباشد، نقل نموده است.
(مجلسی، 1384: ج12: 124) همچنین این معنا از آیه در تفسیر «نورالثقلین» نیز با ذکر سند از کتاب «عیون اخبارالرضا (ع)» نقل گردیده است.
نتیجه آیه 107 سوره صافات: «و فدیناه بذبح عظیم» علاوه بر تفسیر ظاهری که با توجه به تفاسیر، قربانی است که از سوی خداوند برای حضرت ابراهیم (ع) فرستاده شد؛ دارای تفسیر باطنی نیز میباشند.
معنای باطنی «ذبح عظیم» در این آیه، به امام حسین (ع) ناظر است.