چکیده:
علویان، عنوانی است که برای همه ی علویان و بکتاشیان در ترکیه به کار میرود. علویان با وجود برخی اختلافات عقیدتی با شیعیان، در برههای از تاریخ، با توجه به تقابل عثمانی ها با ایشان، به حکومت صفویه در ایران نزدیک شدند. اگر چه با تحکیم تشیع فقاهتی در ایران، از سویی و دوری علویان از فقه و شریعت، از سوی دیگر، علویان، به تدریج، از حکومت ایران فاصله گرفتند، ولی با شکل گیری انقلاب اسلامی ایران و با نگاهی به ژئوپلتیک تشیع و وجود برخی اشتراکات علویان ترکیه و شیعه ی امامیه، این پرسش مطرح میشود که در برآورد استراتژیک جمهوری اسلامی ایران، علویان ترکیه چه جایگاهی میتوانند داشته باشند و فرصتها و تهدیدات آنها برای جمهوری اسلامی چیست؟ در پاسخ به این پرسش، نویسنده ی این مقاله استدلال می کند که با وجود برخی شباهتها بین علویان و شیعه ی امامیه و در نتیجه، ایجاد برخی فرصتهای نزدیکی و همکاری علویان و شیعه ی امامیه و همچنین جمهوری اسلامی ایران، محدودیتها و موانع نزدیکی بین علویان و شیعه ی امامیه، بیش از ظرفیتها و زمینههای همکاری است و در نتیجه، امکان نزدیکی استراتژیک این دو بعید به نظر میرسد. این مقاله می کوشد با استفاده از منابع کتابخانهای موجود در خصوص اعتقادات و جایگاه علویان ترکیه، به توصیف و تحلیل زمینهها، فرصتها و موانع همکاری علویان و شیعه ی امامیه بپردازد.
خلاصه ماشینی:
(جمالیفر، ۱۳۹۱الف: ۱۳۳) با این حال، در برخی پژوهشهای جدید (دونمز، ۱۳۹۱) گفته میشود که علویون، امروزه، خود را امامیه و شیعهی دوازده امامی میدانند و اصول دین و عقاید امامیه را قبول دارند و اهلبیت؟عهم؟ را معصوم میدانند و معتقدند غلو دربارهی ائمه؟عهم؟ تنها در میان گروهی از علویون، آن هم به دلیل دوری از علما رایج شده است.
این نکتهای انکارناپذیر است که دولت حزب عدالت و توسعه بیش از هر دولت دیگری، امکان رسمیت یافتن جامعهی علوی و کاهش تبعیض نهادی را در قبال آنها افزایش داده است، در حالی که حکومت، مذهب تسنن را تنها قرائت مشروع از اسلام در ترکیه دانسته، مورد حمایت قرار میدهد.
همان گونه که گفته شد، در مقایسه با لایهی اول، آنها از نظر اعتقادی تا حدودی با ایران فرق دارند، ولی در عین حال، با توجه به حضور علویان در مناطق شرقی و مرکزی ترکیه، به عنوان جمعیتهای پیرامونی در ژئوپلتیک تشیع، میتوانند در این عرصه مؤثر باشند.
اگر چه با تحکیم تشیع فقاهتی در ایران، با توجه به دوری علویان از فقه و شریعت، به تدریج، از حکومت ایران فاصله گرفتند، با توجه به شکلگیری انقلاب اسلامی در ایران و با نگاهی به ژئوپلتیک تشیع، در این مقاله تلاش شد جایگاه علویان ترکیه در برآورد استراتژیک ایران نسبت به ترکیه، با نگاهی به پیشینهی تاریخی علویان و بکتاشیان و شکلگیری آنها، تفاوتها و شباهتهای بکتاشیان و علویان، جایگاه سیاسی- اجتماعی آنان مورد بررسی قرار گیرد.