چکیده:
شعر دفاع مقدس ، بازنمایی اندیشه ها و احساسات ملت غیرتمند ایران در برهه ای از تاریخ است که در آن میتوان تاثیر و تاثر از مخاطبان را مشاهده نمود؛ از جملۀ این نمودها، بهره گیری از مضامین خاص به تبعیت از خواست مخاطبان و نیز خطاب مستقیم به گروه ها یا افراد خاص از مخاطبان است . در این پژوهش با بررسی هزار شعر دفاع مقدس به روش فیش برداری کتابخانه ای، ابتدا به شناسایی و استخراج مخاطبان مستقیم (که در شعر مستقیما مورد خطاب شاعر بوده اند) پرداخته شده و سپس با تقسیم بندی مخاطبان به دو دستۀ «مخاطبان آفاقی» و «مخاطبان انفسی» به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته اند. مخاطبان آفاقی به زیر شاخه های ١- مخاطبان قدسی، ٢- مخاطبان ملی- مردمی، ٣- مخاطبان جهانی- فراملیتی، ٤- مخاطبان استعاری، ٥- مخاطبان اسطوره ای، ٦- مخاطبان معنایی- مفهومی دسته بندی شده اند، که این امر نشان از تاثیر مستقیم مخاطبان بر پویایی شعر این حوزه دارد. نتایج حاصل ازاین پژوهش حاکی از این است که بیشترین خطاب مستقیم در اشعار دفاع مقدس به ترتیب از آن مخاطبان قدسی(شهیدان ، جانبازان و ایثارگران ، امام زمان (عج )وامام خمینی(ره )وامام حسین (ع ) میباشد. عناصر مجازی در مفهوم استعاری، همسران و مادران شهدا، مردم مظلوم سایر کشورها، وطن ، خدا و خطاب النفس در رده های بعدی مخاطبان شعر دفاع مقدس قرار میگیرند.
خلاصه ماشینی:
به نحوي که پژوهشگر مجموعه اشعار کنگره هاي سراسري شعر دفاع مقدس را که در استانهاي مختلف برگزارگرديده و اشعاري از شاعران متعدد را دربرگرفته و نيز مجموعه شعرهاي سروده شده در باب دفاع مقدس را مد نظر داشته و آنها را از منظر مخاطب شناسي مورد تحليل قرار داده است .
اسامي اين مجموعه اشعار عبارتند از: ١- زخم سيب ٢- ازهشت بهارسرخ ٣-گل ، غزل ،گلوله ٤- عطش به نيت دريا٥- تبسم آبي٦- سمت سرخ آسمان ٧- هفت مرتبه باران ٨- سفرنامۀ آسمان ٩- فانوس هاي سرخ ١٠- به وسعت درخت سيب ١١- از حنجرة کارون لازم به ذکر است که پژوهشگر براي اين که خواستار ارائۀ پژوهشي کامل ، رسا و در خور بوده است ، براي شاهد مثالهايي که در بحث تحليل انواع مخاطب آورده است از ساير مجموعه هاي شعر دفاع مقدس و اشعاري که در اين زمينه سروده شده اند نيز بهره جسته است اما محدودة پژوهشهايآماري مقاله همان هزار شعر از کتب ياد شده خواهد بود.
اين دسته از مخاطبان که به صورت گروهي مورد خطاب شاعر قرار ميگيرندبه دو زير شاخه تقسيم شده اند: دسته اي مخاطبان ملي– مردميمثبت که شامل رزمندگان ، جانبازان و ايثارگران دفاع مقدس و نيز مادران و همسران شهدا و جانبازان است ودستۀ ديگر مخاطب ملي – مردمي منفي هستند؛ اين گروه با اينکه برخاسته ازمردم ايران هستنداما نقش منفي درتخاطب شاعر دارند(شامل : سودجويان ورفاه زدگان و...