چکیده:
دو اصطلاح مناظره و مذاکره، از ریشههای نظر و ذکر، کاربردهای فراوانی در متون و منابع اسلامی مختلف داشتهاند. این پژوهش بر آن است تا ضمن شاخصبندی کاربردها و معانی این دو اصطلاح، به بررسی شواهد و مصداقهای تاریخی ویژهای بپردازد که نشان میدهد این دو، به ویژه اصطلاح مناظره، در ادوار مختلف سیر تحولی مفهومی داشتهاند و عدم شناخت از مصداقهای هر مفهوم موجب خلط معانی آنها با دیگر مواضع معنایی این واژگان بوده و هست. از سوی دیگر، این پرسش نیز مطرح است که در سیر تحول تاریخی، مناظره و مذاکره دقیقا به چه مجالسی اطلاق میشده است؟ در اینجا ضمن تعریف دقیق معانی لغوی و سپس اصطلاحی این دو، پیچیدگیهای اصطلاحی و تحولات تاریخی آنها روشن خواهد شد. روش اصلی در این پژوهش، بررسی تطبیقی و مقایسهای این دو اصطلاح و مفاهیم آنها و تحلیل دادههای تاریخی موجود خواهد بود. با چنین پروهشی، شناختی جامع از معانی لغوی و کاربردهای اصطلاحی این دو اصطلاح پرکاربرد که قرنها در متون مختلف اسلامی و در شاخصههای گوناگون و گاه در شرایطی بسیار خلطپذیر و مبهم از نظر تفسیرگرایی متنی به کار رفتهاند، حاصل خواهد شد.
The two terms of Monazara (debate) and Mozakara (negotiation)، from the roots of Nazar and Zakar، have been used abundantly in various texts and resources. This research seeks to index the application and meaning of these two terms while studying special historical evidences and examples which show that these two، especially the term Monazara، had conceptual changes in various periods and the lack of knowledge from the examples of each concept have caused misunderstanding in their meaning with other semantic positions of these words. On the other hand، this question also arises that in the context of historical changes، which session exactly refer as Monazara and Mozakara? This article will clarify the exact definition of the lexical meaning and colloquial complexities and historical changes of these two words. The main method in this research is to make comparative study of these two terms and their implications and analyzing the existing historical data. This research، will achieve a comprehensive cognition of the literal and functional meanings of these two frequently used terms that have been used for centuries in various Islamic texts and indices، and sometimes in very confusing and vague textual Interpretation.
خلاصه ماشینی:
٦ در میراث مکتوب اسلامی آثاری در باب مجالس مذاکره تدوین شده است ، برای مثال ، کتاب نشوار و المحاضره و أخبار المذاکره نوشته قاضی ابوعلی محسن بن علی تنـوخی (ز.
)، تاریخ ، تحقیق فواز، بیروت : دار الکتب ال ع ل م یة ، ص.
)، تاریخ ، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم ، بیروت : دار التراث ، ج.
٥، تحقیق محمد عبدالقادر عطـا، بیروت : دار الکتب ال ع ل م یـة ، ص.
١ متون بسیاری از مناظرات گذشته بر جای مانده است که از جمله این آثار می تـوان بـه «مناظره شیعیان و مرجئیان در مورد مسح پا»٢و کتاب مناظره الشاک بحضرته نوشته علی یقطین اشاره کرد که در آن به مسائل سؤال شده از امام موسـی کـاظم (ع ) اشـاره دارد.
به طور کلی ، مذاکره را معادل معنای غالب آن می توان مشورتی بین دو و یـا چنـد نفـر دانست که در آن یک مسئله مورد بحث و تجزیه و تحلیل قرار می گرفت و بـالطبع مجـالی برای تعلیم بهتر علوم به دست می داد؛ حال آن که مناظره محکی علمی و کلامی از عقاید و علوم طرفین بود که در جلسه ای رسمی در رویارویی با یکدیگر صورت مـی پـذیرفت .
)، المنـتظم فـی تـواریخ الملـوک والامـم ، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت : دار الکتب ال ع ل م یة .
)، تاریخ خ ل یف ة بن خیاط ، تحقیق فواز، بیروت ، دار الکتب ال ع ل م یة .