چکیده:
تفکر انتقادی شیوه ای برای آموزش عمیق و عقلانی است که اغلب با پرسش های باز مخاطب را به تامل و کنجکاوی وامی دارد و موجب می شود تا او به درکی ژرف از موضوع مورد تامل برسد. از همین روست که یکی از اهداف صریح و ضمنی اغلب نظام های تربیتی، پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان می باشد. در کتب فارسی ابتدایی پایه دوم تا ششم، در هر فصل، بخشی با عنوان "بخوان و بیندیش" وجود دارد که شامل یک داستان است و دانش آموزان را به تامل و ژرف اندیشی فرامی خواند. در این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، پژوهشگران با شیوه توصیف و تحلیل، امکان به کارگیری و آموزش روش تفکر انتقادی را در داستان های بخش "بخوان و بیندیش" فارسی ابتدایی مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان می دهد که داستان های این بخش به جهت قالب، درون مایه و قدرت تخیل، ظرفیت طرح پرسش های کلی برای پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان را دارد. بدین منظور، در راستای غنابخشیدن به شیوه آموزش تفکر انتقادی در آنها، نمونه هایی از مفاهیم و پرسش های فلسفی تکمیل کننده برای هر داستان پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
امکان و ظرفیت آموزش تفکر انتقادی در بخش «بخوان و بیندیش» از کتابهای فارسی دورۀ دبستان زهره احمدی پوراناری مراد یاری دهنوی چكيده تفکر انتقادی شیوهای برای آموزش عمیق و عقلانی است که اغلب با پرسشهای باز مخاطب را به تأمل و کنجکاوی وامیدارد و موجب میشود او به درکی ژرف از موضوع موردتأمل برسد.
1. 2 امکان و ظرفیتهای مناسب طرح پرسش فلسفی برای آموزش تفکر انتقادی در بخش «بخوان و بیندیش» استرنبرگ و ویلیامز توصیه میکنند که پرسشگری مبنای تبادلات فکری و تعاملات در کلاس قرار گیرد، زیرا دانشآموزان بیشتر از اینکه به یادگیری پاسخها توجه داشته باشند به طرح سؤال و پرسیدن اهمیت میدهند (حسینی 1392: 127).
اغلب داستانهای بخش «بخوان و بیندیش»، ازنظر درونمایه و محتوا، برای طرح پرسش فلسفی مناسباند و بهندرت داستانی مانند «تمیز باش و عزیز باش» (فارسی دوم ابتدایی 1396: 28) دیده میشود که، چون داستانی آموزشی و اخلاقی است، مناسب تفکر انتقادی بهنظر نمیرسد، زیرا داستانی که کودکان را با جهتگیریهای اخلاقی روبهرو میکند به کودکان اجازه نمیدهد تا خود بهنتیجه برسند (کم 1391: 53).
باتوجهبه این نکته که طرح پرسش مناسب مهمترین بخش از آموزش تفکر انتقادی است، اکنون از هریک از کتابهای فارسی دوم تا ششم ابتدایی یک درس برای مثال انتخاب میشود تا براساس آن پرسشهای فلسفی دربارۀ یک مفهوم مطرح شود.
بررسی بخش «بخوان و بیندیش» از کتابهای فارسی ابتدایی نمایانگر آن است که داستانهای این بخش ظرفیت لازم را برای طرح پرسش فلسفی دارند، زیرا درقالب داستان ارائه شدهاند.