چکیده:
هدف پژوهش حاضر ، سنجش تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی بر رفتار برنامهریزی نشده کاربران در استفاده از منابع و خدمات کتابخانههای دانشگاهی است که با روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه محقق ساخته بود. جامعه پژوهش شامل دانشجویان عضو کتابخانههای مرکزی دانشگاههای فردوسی مشهد، شهید چمران اهواز، تبریز، شیراز و پردیس دانشگاه تهران بودند. پس از تعیین روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای متناسب با حجم جامعه و در داخل هر طبقه بهصورت تصادفی، تعداد 700 پرسشنامه توزیع و 654 پرسشنامه مبنای تحلیل قرار گرفت. برای تجزیهوتحلیل دادهها از روش تحلیل مسیر و نرمافزار لیزرل استفاده شد. نتایج نشان داد، عوامل فرهنگی با ضریب تاثیر 49/. و عوامل اجتماعی با ضریب تاثیر 86/. از طریق ویژگیهای فردی کاربران بر رفتار برنامهریزی نشده آنها در استفاده از منابع و خدمات کتابخانههای دانشگاهی تاثیرگذار هستند. همچنین ویژگیهای فردی کاربران با ضریب مسیر 94/0 تاثیر مستقیم مثبت و معنیداری بر رفتار برنامهریزی نشده آنها در استفاده از منابع و خدمات کتابخانههای دانشگاهی دارد. بنابراین، با توجه به ضرایب مسیر بهدست آمده، تاثیر عوامل اجتماعی بر بروز رفتار برنامهریزی نشده مراجعین در استفاده از منابع یا خدمات کتابخانههای دانشگاهی بیشتر از و عوامل فرهنگی بود. براینپایه، کتابخانههای دانشگاهی باید بهمنظور استفاده بهینه از منابع و خدمات خود به عوامل فرهنگی و اجتماعی و ویژگیهای فردی موثر بر رفتار برنامهریزی نشده مراجعان، توجه ویژهای داشته باشند. نتیجه این توجه، استفاده بیشتر از منابع و خدمات کتابخانهها، جذب مخاطب و افزایش سطح آگاهی و اطلاعات مراجعان خواهد بود.
The present study was performed to measure the impact of cultural and social factors on
the unplanned behavior of academic libraries users. The study is done by survey-analytical
method. The data collection tool was a researcher-made questionnaire. The research
population included the students of the central libraries of Ferdowsi University of
Mashhad, Shahid Chamran of Ahvaz, Tehran, Tabriz and Shiraz. After determining the
validity and reliability of the questionnaire, a total of 777 questionnaires were distributed
and 4 questionnaires were analyzed by using stratified sampling method proportional to
the size of population. The path analysis and LISREL software were used to analyze the
data. The results indicated that the cultural factors with impact factor 7464 and social
factors with impact factor 7464 affect the unplanned behavior of users to use the resources
and services of academic libraries through the Their individual characteristics. As well as
individual characteristics with impact factor 7.46 affect the unplanned behavior of users to
use the resources and services of academic libraries. Therefore, considering the path
coefficients obtained, the effect of social factors on the incidence of unplanned behaviors
in the use of academic library resources and services was higher than cultural factors. The
academic libraries must, in order to optimize use of their resources and services pay
special attention to be effective cultural and social factors and individual characteristics on
the unplanned behavior of users. The result of this attention will be the further use of
library resources, attracting audience and increased awareness and information of the
users.
خلاصه ماشینی:
Information seeking behavior در حوزه رفتار اطلاع یابی، بیشتر پژوهش های انجام شـده در ایـران (نـارمنجی و نوکـاریزی، ١٣٨٩؛ قاضـی دزفـولی و بیگدلی، ١٣٩١؛ حریری و یاری زنگنه ، ١٣٩٣؛ اسدی و حریری، ١٣٩٤؛ بیگدلی، حیاتی، حیدری، و جوکار، ١٣٩٥؛ آقـازاده اصل ، قاسمی، بیگدلی، و ساکی مـالحی، ١٣٩٦) و خـارج از ایـران (تیوانـت ١، ٢٠٠٥؛ هاگلنـد و اولسـون ٢، ٢٠٠٨؛ یـونگر ، 3 ٢٠١٠؛ کومار و دیگران ٤، ٢٠١٤؛ نجوزی و دیگـران ٥، ٢٠١٥؛ حقـی، رحمـان و اس کـای٦، ٢٠١٦؛ خـان ، احمـد و خـان ، 7 ٢٠١٧؛ سوپیرو، کانامان ، جاکو و ایستمبر٨، ٢٠١٨) به بررسی رفتار و الگوی اطلاع یابی یا هدف و انگیزه جامعه موردمطالعه از جستجوی اطلاعات و منابع و روش های کسب اطلاعات توسط آنها در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و یـا محـیط هـای الکترونیکی پرداخته اند.
جدول ٣: نتایج آزمون فرضیه سوم (رجوع شوی به تصویر صفحه) بحث و نتیجه گیری با توجه به اهمیت اشاعه اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی، در پژوهش حاضر به بررسی و سنجش عوامل فرهنگـی و اجتماعی مؤثر بر رفتار برنامـه ریـزی نشـده مراجعـان در اسـتفاده از منـابع و خـدمات ایـن مراکـز پرداختـه شـد.
بر اساس نتایج حاصل از فرضیه اول ، عوامل فرهنگی از جمله جو فرهنگی کتاب خوانی و عادت به مطالعه در محـیط دانشگاه ، اعتبار و ارزش کتابخانه در جامعه و فضای فرهنگی حاکم بر خانواده در رابطه با کتاب خوانی از طریق ویژگـیهـای فردی مراجعه کنندگان از جمله تصمیم گیری آنی و ناگهانی آنها در استفاده از منابع یا خدمات کتابخانـه ، داشـتن احسـاس مثبت نسبت به کتابخانه و خواندن کتاب و بررسی و تورق منابع اطلاعـاتی موجـود در کتابخانـه ، گشـت وگـذار در محـیط کتابخانه ، و مهارت های اطلاع یابی و جستجو فردی آنها در یافتن منابع اطلاعـاتی ، منجـر بـه رفتـار برنامـه ریـزی نشـده در استفاده از منابع و خدمات کتابخانه میگردد.