چکیده:
فرزندآوری و مباحث مربوط به آن، از مسائلی است که در جامعه امروز ایران حائز اهمیت و یکی از عوامل مؤثر بر آن، ازدواج است. بهعلاوه، با تحولات خانواده و اضمحلال نسبی آن در کشورهای غربی مسأله فرزندآوری ارزش و اهمیت خود را از دست نداده، اما نحوه توجه به آن بسیار متفاوت شده است. پژوهش پیشرو، کوشیده به روش توصیفی – تحلیلی به این پرسش اساسی پاس دهد که در نظام حقوقی اسلام، انگلیس و آمریکا متغیری مثل نکاح در استیفای حق تولیدمثل انسان چه جایگاهی دارد؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد در اسلام، ازدواجعاملی مهم در استیفای حق تولیدمثل است و افراد مجرد نمیتوانند بدون آن به این کار اقدام کنند و پس از انحلال نکاح به طرق مختلفی چون مرگ، طلاق، فسخ، ارتداد و غیره، نیز این استیفا محدود و فقط در برخی حالتها، حکم آن جواز است؛ ولی در حقوق انگلیس، این امر نیازمند اجازهنامه کتبی زوج است و در آمریکا، پس از مرگ زوج، زوجه میتواند بدون هیچ محدودیتی از اسپرم وی برای فرزندآوری استفاده کند و از این طریق صاحب فرزند شود. اهمیت این موضوع هنگامی روشن میشود که پای حقوق اطفال و کودکان در میان باشد. از دیدگاه اسلامی، نسب به عنوان یک حق پایه و اساسی میتواند حقوقِ دیگرِ کودک را تضمین نماید و در صورتی که نتوان این حق بنیادین را اثبات کرد، صحبت از سایر حقوق به سادگی میسر نخواهد بود.
خلاصه ماشینی:
پژوهش پیش رو، کوشیده به روش توصیفی – تحلیلی به این پرسش اساسی پاس دهد که در نظام حقوقی اسلام ، انگلیس و آمریکا متغیری مثل نکاح در استیفای حق تولیدمثل انسان چه جایگاهی دارد؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد در اسلام ، ازدواج عاملی مهم در استیفای حق تولید مثل است و افراد مجرد نمیتوانند بدون آن به این کار اقدام کنند و پس از انحلال نکاح به طرق مختلفی چون مرگ ، طلاق ، فسخ ، ارتداد و غیره ، نیز این استیفا محدود و فقط در برخی حالت ها، حکم آن جواز است ؛ ولی در حقوق انگلیس ، این امر نیازمند اجازه نامه کتبی زوج است و در آمریکا، پس از مرگ زوج ، زوجه می - تواند بدون هیچ محدودیتی از اسپرم وی برای فرزندآوری استفاده کند و از این طریق صاحب فرزند شود.
این محرومیت از ارث حتی در موردی که زوجه رویان ترکیب یافته از گامت خود و همسرش را پس از مرگ زوج در رحم خود قرار میدهد، نیز وجود دارد، زیرا «طبق مواد (٩٥٧) و (١٢٧٠) قانون مدنی جنین در صورتی از حقوق مذکور برخوردار خواهد شد که عنوان «حمل » بر او صدق کند و حمل عرفاً به جنینی اطلاق میشود که در داخل رحم در حال تکامل است و اطلاق این عنوان برای نطفه ترکیب شده ، مادام که خارج رحم است ، صادق نیست ؛ بنابراین ، عبارت مواد فوق را نمیتوان شامل رویان خارج رحم دانست » (شهیدی، ١٣٨٢: ١٤٤-١٤٢).