چکیده:
هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر شکلگیری هویت دینی دانشآموزان شهرستان کرج بود. جامعه آماری، عبارت بودند از دبیرستانهای دختران شهرستان کرج که با روش نمونهگیری خوشهای از سه منطقه بالایشهر، مرکزشهر و پایینشهر، سه مدرسه انتخاب شدند.
روش این پژوهش، ترکیبی از نوع کمی و کیفی و ابزار پژوهش، پرسشنامه و مصاحبه بود. ابتدا برای انتخاب نمونه پژوهش، پرسشنامه سنجش دینداری خدایاری فرد و همکاران (1389) در کلاسهای پایه چهارم این دبیرستانها که در مجموع، 230 نفر و میانگین سنی آنها 17 سال و رشته تحصیلی آنها نظری (ریاضی، تجربی و انسانی) بود، اجرا گردید. بعد از اجرای پرسشنامه، 65 نفر که بالاترین نمره را در میزان دینداری کسب کردند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و هریک به طور جداگانه در یک جلسه 15 دقیقهای به پرسشهای محقق ساخته پژوهشگر- پرسشنامهای نیمه ساختاریافته که با توجه به عوامل جامعهشناختی مؤثر در شکلگیری هویت دینی، تنظیم گردید و بعد از اعمال نظر اساتید مجرب، به شکل نهایی مورد استفاده قرار گرفت- پیرامون منابع تأثیرگذار بر شکلگیری هویت دینیشان پاسخ دادند. برای سنجش دادههای مصاحبه از روش تحلیل محتوای توصیفی استفاده شد.
یافتههای حاصل از تحلیل مصاحبههای به عمل آمده از نمونه پژوهش، نشان دهنده تأثیر 1- مدرسه با مقولههای معلم و ویژگیهای او، فعالیتهای پرورشی و برنامه درسی؛ 2- خانواده با مقولههای سطح فرهنگی اقتصادی، میزان دینداری، نوع شغل و ...؛ 3- عوامل اجتماعی با مقولههای رسانهها، برنامههای فرهنگی مساجد، مسئولان کشوری و هیئتهای مذهبی، در شکلگیری هویت دینی دانشآموزان است.
نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که مهمترین عامل در شکلگیری هویت دینی دانشآموزان به ترتیب: میزان دینداری والدین، عضویت در هیئتهای مذهبی و تشکّلهای دانشآموزی بوده است. همچنین، یافتهها نشان داد که نقش تعدادی از مسئولان رده بالای کشوری و معلمان ناکارآمد، در شکلگیری هویت دینی دانشآموزان منفی بوده است. بر اساس یافتههای پژوهش، پیشنهاد میشود که آموزش خانواده و اصول تربیت دینی فرزندان، در نظام آموزش و پرورش جدی گرفته شود و تشکّلهای مذهبی دانشآموزان با طرح و برنامه مناسب ساماندهی گردند.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل و منابع شکلگیری هویت دینی دانشآموزان از منظر خودشان و پاسخگویی به پرسشهای پژوهشی زیر است: 1– از دیدگاه دانشآموزان، مدرسه و عوامل مرتبط با آن همچون: برنامه درسی، معلم و فعالیتهای پرورشی، چه نقشی در تشکیل هویت دینی دانشآموزان دارند؟ 2- از دیدگاه دانشآموزان، خانواده و عوامل مرتبط با آن نظیر تحصیلات والدین، شغل، طبقه اجتماعی، محیط اجتماعی، دینداری والدین، پرستار یا مراقب کودک، بستگان و افراد نزدیک و دوستان خانوادگی، چه نقشی در شکلگیری هویت دینی جوانان دارند؟ 3- از دیدگاه دانشآموزان، عوامل اجتماعی همچون: رسانهها (تلویزیون، ماهواره، اینترنت و تلفن همراه)، مسئولان رده بالای کشور، روحانیت و برنامههای فرهنگی مساجد، هیئتهای مذهبی و مراسمهای ملی- مذهبی، چه نقشی در شکلگیری هویت دینی جوانان دارند؟ روش شناسی پژوهش روش پژوهش با توجه به هدف پژوهش حاضر که ابتدا انتخاب نمونه پژوهشی از میان دانشآموزان و سپس بررسی عمیق نگرش افراد مورد نظر است، روش پژوهش ترکیبی از نوع کمی - کیفی، برگزیده شده است.
با توجه به اینکه مدرسه از عناصر (مقولهها) مختلف ساخته میشود، هر یک از این عناصر به طور جداگانه مورد بررسی قرار میگیرد: الف- فعالیتهای پرورشی و زیرمقولههای مربوط به آن: در پاسخ به این پرسش که فعالیتهای مربوط به امور پرورشی مدرسه، چقدر توانسته است باورهای دینی را در شما بوجود آورد، بسیاری از مصاحبه شوندگان به زیرمقولههایی از قبیل شرکت در نماز جماعت، رفتن به اردوهای تفریحی و مذهبی، گروه های سرود و مسابقات فرهنگی و هنری اشاره میکردند.