چکیده:
الگوی حکمرانی بر شهر چندقومیتی کرکوک در عراق، همچنان یکی از مهمترین منابع تولید تنش و حتی منازعه در این کشور است. ویژگیهای برجستهی فرهنگی و اقتصادی این منطقه، باعث شده تا بازیگرانی در سطوح مختلف در آن ذینفع و موثر محسوب شوند. کرکوک برای کردهای عراق بسیار اهمیت داشته و در صورت الحاق آن به اقلیم کردستان این کشور، فرایند استقلالطلبی آنها سرعت خواهد گرفت. از این منظر، آیندهی حکمرانی بر کرکوک، علاوه بر گروههای عراقی و دولت این کشور، برای ایران و ترکیه نیز امری مهم تلقی میشود چرا که در صورت استقلال کردهای عراق، امنیت ملی و تمامیت ارضی این دو کشور میتواند تحت تاثیر قرار گیرد. در این صورت، مشخصا نیروهای مسلح ایران باید در پی مواجهه با تهدید تقویتشده با ابعاد مختلف هویتی و امنیتی از سوی گروهکهای معارض کردی باشند. با توجه به چنین ضرورتی و همچنین با توجه به تعدد بازیگران ذینفع و موثر در حوزهکرکوک، این مقاله کوشیده است تا با بهرهگیری از روش تحلیل بازیگر و با استفاده از نرمافزار بازیگر محور MACTOR به بررسی مناقشات ذینفعان در منطقه کرکوک عراق در خصوص الگوهای ممکن حکمرانی بر آن بپردازد. بدین منظور، 13 بازیگر و 4 الگوی حکمرانی با استفاده از منابع کتابخانهای و روش میدانی، مورد بررسی قرار گرفتهاند. به کمکتحلیل یافتههای حاصل از نرمافزار، در نهایت «کرکوک، شهر چند فرهنگی و ویژه» بهعنوان الگویی که بازیگران نسبت به آن دارای کمترین مناقشه میباشند، معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به چنین ضرورتی و همچنین با توجه به تعدد بازیگران ذینفع و موثر در حوزه کرکوک، این مقاله کوشیده است تا با بهرهگیری از روش تحلیل بازیگر و با استفاده از نرمافزار بازیگر محور MACTOR به بررسی مناقشات ذینفعان در منطقه کرکوک عراق در خصوص الگوهای ممکن حکمرانی بر آن بپردازد.
ضرورت پایان دادن به بهانهجوییهای کردی؛ با توجه به اینکه اکنون کرکوک تحت حاکمیت کامل بغداد قرار دارد، این سوال مطرح میشود که چرا این وضعت نمیتواند راهکار نهایی قلمداد شده و ادامه یابد؟ به نظر میرسد باتوجه به ذکر مسالهی کرکوک در قانون اساسی عراق و به سرانجام نرسیدن اصل 140 (با فرض آنچه در خصوص ناکارآمدی این اصل آمد)، این مساله در صورت عدم ارائه الگوی حکمرانی جدید، همیشه باز خواهد ماند و برخی کردها میتوانند با استناد به این اصل، ضمن مظلومنمایی و طرح ادعاهای خود در خصوص کرکوک، در زمان مقتضی دوباره آن را مبنای رفتارهای استقلالطلبانه قرار دهند.
این گام با استفاده از نظرات 15 تن از پژوهشگران و کارشناسان منطقه غرب آسیا و با توضیحاتی که در بخش روششناسی ذکر شد، انجام و نتایج زیر حاصل شد؛ به تصویر صفحه مراجعه شودشکل 3)ماتریس نفوذ مستقیم بازیگران بر یکدیگر (MDI) در تکمیل این ماتریس، ملاحظات هویتی بازیگران، پیامدهای امنیتی الحاق کرکوک به اقلیم کردستان عراق و استقلال این اقلیم، رقابتهای منطقهای و ...
این ماتریس در خصوص مسالهی تحت مطالعه در این مقاله به شرح زیر است؛ به تصویر صفحه مراجعه شود شکل9) ماتریس توان بازیگران نسبت به الگوهای حکمرانی بر کرکوک (3MAO) آنگونه که قابل مشاهده است ترکیه، ایران، عراق و آمریکا بیشترین توان بسیج را دارا هستند.