چکیده:
امروزه، موضوع مکانیابی مناطق مناسب توسعه آتی شهرها، بیش از پیش مورد توجه برنامهریزان شهری قرار گرفته است. در سالهای اخیر، تغییر شدید کاربری اراضی شهری بر اثر رشد بیرویه شهرها که سبب ایجادخسارات مادی و معنوی فراوان گردیده، سبب اهمیت بیشتر توجه به مساله تحلیل تناسب زمین برای توسعه شهری و شناسایی اراضی مناسب و اولویتدار شده است از این رو، هدف پژوهش حاضر، تعیین اراضی مناسب برای توسعه آتی شهر در محدودهی حریم شهر شیراز است. روش تحقیق از نوع تحلیل سلسله مراتبی و فازی است همچنین از روش¬های ارزیابی چند معیاره مبتنی بر تحلیل سلسله مراتبی و فازی برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشهها و لایههای مختلف استفاده شده است. در پژوهش حاضر با تهیه لایههای اطلاعاتی مختلف از جمله لایه گورستان، نیروگاه، کاربری اراضی، راه، رودخانه، فرودگاه، بیمارستان، مراکز آموزشی، خطوط انتقال گاز، خطوط انتقال آب، مراکز سوخت، فیبر نوری، قنات، چاه آب، ارتفاع، جهت شیب، شیب، کانون زلزله، پست برق، چشمه و ورود این لایه¬ها به محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، اراضی مناسب برای توسعه آتی شهر با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و فازی مشخص شد این اراضی عمدتا در مناطق شرقی، شمال غربی و قسمتی از جنوب و جنوب شرق شهر شیراز قرار گرفته است و جهتهای دیگر با داشتن محدودیتهای طبیعی و مصنوعی فاقد کارایی لازم برای توسعه آتی بودهاند. جهت آشکارسازی و تعیین نوع کاربریها، مبادرت به طبقهبندی تصاویر در دو بازه زمانی سال 2000 و2016 از طریق روش طبقهبندی با نظارت ماشین بردار پشتیبان گردید. که شاخص ضریب کاپا و دقت کلی برای تصویر سال 2000 به ترتیب برابر با 0.99 و99.94 و برای تصویر سال 2016 به ترتیب برابر با 0.99 و99.96 گردید. نتایج مساحی¬سنجی نشان می¬دهد که در منطقه مورد مطالعه مساحت مناطق شهری در سال 2000، 114.07 کیلومترمربع بوده است که این مقدار در 2016 افزایش یافته است. درخصوص زمین¬های کشاورزی و باغات نیز قابل ذکر است که در سال 2000 ، 37.169 کیلومتر مربع بوده است که در سال 2016 (17.93) کاهش داشته است. مساحت زمین¬های بایر منطقه در سال 2000، 233.3 کیلومتر مربع که در سال 2016 مساحت زمین¬های بایر کاسته شده است و صرف توسعه شهر و ساخت و ساز شده است. با مقایسه نتایج حاصل از عملکرد مدل¬های AHP و فازی، این نتیجه حاصل می¬گردد که ضریب کاپای نقشه نهایی مناطق مناسب توسعه شهر شیراز به روش فازی 99.34 و ضریب کاپای نقشه نهایی مناطق مناسب توسعه شهر شیراز به روش AHP برابر با98.99 بدست آمد که نشان دهنده دقت بالای منطق فازی برای مشخص شدن مناطق مناسب توسعه فیزیکی شهر میباشد را نشان میدهند.
خلاصه ماشینی:
بررسی و ارائه نحوه ی توسعه مناسب مناطق شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور با بهره گیری از منطق فازی و روش سلسله مراتبی AHP (مطالعه موردی: شهرشیراز) آیت میرجعفری: دانشجوی کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران Ayatmir81@gmail.
در پژوهش حاضر با تهیۀ لایههای اطلاعاتی مختلف از جمله لایه گورستان، نیروگاه، کاربری اراضی، راه، رودخانه، فرودگاه، بیمارستان، مراکز آموزشی، خطوط انتقال گاز، خطوط انتقال آب، مراکز سوخت، فیبر نوری، قنات، چاه آب، ارتفاع، جهت شیب، شیب، کانون زلزله، پست برق، چشمه و ورود این لایهها به محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، اراضی مناسب برای توسعۀ آتی شهر با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و فازی مشخص شد این اراضی عمدتا در مناطق شرقی، شمال غربی و قسمتی از جنوب و جنوب شرق شهر شیراز قرار گرفته است و جهتهای دیگر با داشتن محدودیتهای طبیعی و مصنوعی فاقد کارایی لازم برای توسعه آتی بودهاند.
(شکل 5) 1- کانون زلزله: همانطور که در نقشه کانون زلزله نشان داده شده است، مناطق نزدیک به کانون زلزله دارای وزن کمتری برای توسعه شهری در شیراز و با دور شدن از کانون زلزله به تدریج از وزن و اهمیت این مکانها برای توسعه مناسب شهر زیاد میشود (0.
11- فرودگاه: همانطور که در نقشه فرودگاه مشاهده میکنید، مناطق نزدیک به فرودگاه دارای وزن کمتری برای توسعه شهری در شیراز هستند و با دور شدن از فرودگاه بهتدریج از وزن و اهمیت این مکانها زیاد میشود(value=0.