چکیده:
طی چند دهه اخیر روستاهای ایران به لحاظ زیستی و فرهنگی دچار دگرگونی شدهاند. این تغییرات
در سطوح مختلف به چشم میخوردا بویژه در مقوله خانه که روستای شقاقی انذر در یک دهه اخیر
تغییرات زیادی را در این خصوص شاهد بوده است. هدف اصلی مقاله، مطالعه تغییرات خانه در
روستای مذکور است. این تغییرات از بعد فیزیکی، عناصر مادی فرهنگ را دربرمی گیرد و از بعد
غیرفیزیکی، شامل ارزش به عنوان عنصر مطلوب مشترک در یک جامعه است. برای رسیدن به این
مطلوب از روش پژوهش کیفی از نوع مردم نگاری برای رسیدن به لایههای پنهانی معنا استفاده شده
است. برای شناخت تغییرات مادی و غیرمادی فرهنگ در خانه روستایی سعی شده است تا تغییرات
خانه در روستا از ابتدای شکلگیری این منطقه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل از یافتهها ما را
به نوعی سنخشناسی از خانه، شامل خانههای قدیمی، ترکیبی و جدید رساند. در این سه نوع خانه، به
تناسب تغییر در عناصر مادی، تغییر در ارزش های موجود در خانه نیز دیده شد. خانههای قدیمی با
مصالح گل و خشت دارای ارزش هایی چون همدلی و قناعت بودند و در خانه های ترکیبی با مصالح
آجر و سیمان همچنان این ارزش ها حاکمیت داشتند، اما در خانههای جدید با مصالح آهن و آجر
ارزش های قدیم جای خود را به مقوله چشم و هم چشمی به عنوان نوعی ارزش داده است.
خلاصه ماشینی:
شهري شدن خانه در روستا 1 مطالعه موردي روستاي شقاقي انذر طارم زنجان (تاريخ دريافت : ١٣٩٦/١٢/١٢، تاريخ پذيرش : ١٣٩٧/٣/٢) 2 زهرا احمدي نعمت الله فاضلي 3 4 ناهيد مؤيدحکمت چکيده طي چند دهه اخير روستاهاي ايران به لحاظ زيستي و فرهنگي دچار دگرگوني شده اند.
قاسـمي اردهـائي و رسـتمعليزاده (١٣٩١) افراختـه و هواسـي (١٣٩٠)، عنابستاني و همکاران (١٣٩٤)، مطيعي لنگرودي و بخشي (١٣٨٩) و رحمـاني فضلي و کاوياني (١٣٨٨) نشان داده اند کـه وام هـاي مسـکن روسـتايي اثـرات کالبـدي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي در سکونتگاه هاي روستايي برجاي گذاشته است .
همزمان با تغييرات فيزيکي خانـه ، ارزش هـاي موجـود در آن چـه تغييراتـي کـرده است ؟ نگارنده تجربه به نسبت طولاني در دو بستر فرهنگي کاملا متفاوت روستا و شـهر را داشته است ، از اين رو تجربه زيسـتن در ايـن بسـترهاي متفـاوت ايـن امکـان را بـراي نگارنده فراهم آورده است تا بتواند تفاوت هايي را که بين تلقيهـاي سـنتي و جديـد از خانه وجود دارد و تغييراتي را کـه در فرهنـگ خانـه بـه وجـود آورده اسـت ، بـه نحـو ملموس تري درک و تحليل کند.
دکتـر نعمـت الله فاضـلي (١٣٨٧) اگرچـه در مقالـه «مدرنيتـه و مسـکن : رويکـردي مردم نگارانه به مفهوم خانه ، سبک زندگي روستايي و تحولات امروزي» به تحليـل خانـه روستايي پدري خود در گذشته و امروز ميپردازد، اما با رويکرد مردم نگارانه سرنخ هايي را نيز براي درک تغييرات مسکن در ايران به دست ميدهد که براي پژوهش حاضر قابـل توجه است .