چکیده:
عاملیت تجاری (فاکتورینگ) به عنوان یکی از شیوههای تامین مالی، به طور معمول، فرآیند تسریع دریافت وجوه حاصل از بدهیهای کوتاه مدت است. طی این مکانیسم، عرضهکننده کالا و یا خدمات مطالبات صورتحسابهای قابل وصول خود را با تنزیل (تخفیف) به یک موسسه عاملیت میفروشد. در حالیکه در اغلب کشورها، عمل واگذاری مطالبات است که مبنای قانونی عملیات عاملی را تشکیل میدهد، لیکن شیوههایی که این واگذاری طی آنها انجام میگیرد و همچنین قوانین و مقررات حاکم بر جنبههای مختلف آنها، به نحو قابل توجهی متنوع و متمایزند. به هدف رفع اینگونه بلاتکلیفیها و نیز برای تسهیل و ترویج معاملات بینالمللی، موسسه یونیدروا (Unidroit)، کنوانسیون یکسانسازی قواعد عاملیت تجاری بینالمللی موسوم به «کنوانسیون اتاوا» را به تصویب رساند، نوآوری و ابداع این کنوانسیون در اعطای اختیار گزینش و انجام حداقل دو مورد از عملیات معمول فاکتورینگ به عامل، باعث شده در مواردی ماهیت حقوقی عاملیت بینالمللی از قالب سنتی انتقال طلب خارج شود.
خلاصه ماشینی:
» مطابق این بند میتوان گفت که عقد عاملیت تجاری، موسوم به عقد فاکتورینگ ،١ قرارداد انتقال مطالبات تجاری است کـه بـر مبنـای آن طلبکـار متعهد می شود که تمامی صورتحساب های دیون تجاری که در ذمـه بـدهکاران خـود دارد را در اختیار مؤسسه عامل قرار دهد.
کنوانسـیون اتـاوا در مـاده ٢ خود در این رابطه این گونه تصریح کرده است : «عقد عاملیت هنگامی بین المللی به شمار میرود که حقوق موضـوع آن نشـأت گرفتـه از عقـد بیـع کـالا میـان دو طرفـی کـه در کشورهای مختلفی اقامت دارند، بوده و محل تجارت «عامـل » (مؤسسـات فاکتورینـگ ) یک کشور متعاهد (کشور عضو کنوانسیون ) باشد، و یا قانون حاکم بر عقد بیع کالا و نیز عاملیت (عقد فاکتورینگ ) قانون یک کشور متعاهد باشد.
با اشاره به اینکه مقررات مذکور در بند (ب ) و نیز شرایط موجود در بندهای (الف ) و (ج ) ماده ١ کنوانسیون مجموعاً باید وجود داشته باشند، اگر در ضمن عقد توافق شود که مطالبات صادرکننده به عامل منتقل شود و به واردکننده (بدهکار) اخطاریـه ای مبنـی بـر چنـین انتقـالی ارسـال شـود (عاملیت افشا شده )١، در این صورت حتی اگر دو فعالیت انجام گرفته توسط عامـل ، وصول مطالبات و رسیدگی به حساب های قابـل وصـول (حسـابداری) باشـند، ایـن قرارداد مشمول کنوانسیون به شمار میرود.
حال ماهیت این قرارداد و بـه طـور کلـی نهـاد عاملیـت بین المللی را چگونه میتوان تحلیل نمود؟ در عاملیت سنتی، عنصر انتقال مالکیت جزو مقتضای ذات عقد اسـت و خـلاف آن را نمیتوان توافق نمود و عمل جوهری در عاملیت سـنتی، خریـد دیـون تجـاری صادرکننده قبل از سررسید است کـه بـدون آن عاملیـت محقـق نمـیشـود.