چکیده:
نظام نیمه آزادی یکی از جلوههای اصل شخصیکردن کیفر و از جمله روشهایی است که در راستای کاهش جمعیت کیفری زندان با آزادی نیمهوقت مجرم موافقت کرده اما بر نظارتی دائم بر او تأکید میورزد. این روش از یکسو ثبات خانوادگی بزهکار را حفظ کرده و از سوی دیگر اصلاح گامبهگام مجرم را در دستور کار قرار میدهد. با ترویج بیشتر فرهنگ قانونمداری و ارائه نظریههای مدرن در باب فلسفه کیفر از سوی متخصصین علوم جنایی قرن بیستم، زندان نیز به عنوان یک مجازات، کالبدشکافی شد. در همین راستا نظامهای مختلف حقوقی با در پیش گرفتن ساز و کارهایی سعی کردند از آثار منفی و مخرب زندان کاسته و تنها از آن برای مجازات مجرم و بدون صدمه زدن به خانواده او متمتع گردند. سؤالی که در این مقاله مطمح نگارندگان میباشد، این است که کاربست نیمه آزادی از منظر توجیه کیفر چیست؟ و این نظام در سیاست کیفری از چه جایگاهی برخوردار میباشد؟ نظام نیمه آزادی نهادی است که میتوان از منظر بایاشناسانه و فایدهگرایی با تکیه بر توجیه کیفر، بررسی و تبیین نمود. به دیگر سخن، سیاست کیفری نظامهای مدرن از آن برای تنبیه و اصلاح مجرمان بهگونهای که کمترین فاصله را از اجتماع گرفته و بیشترین فایده را برای اجتماع سبب شوند، استفاده کردهاند. نظام حقوق کیفری ایران نیز همگام با سایر نظامهای حقوق کیفری پیشرفته، بخشی از قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 را به این نهاد نوین کیفری اختصاص داده است. لذا در این مقاله، نگارندگان تلاش نمودهاند با ابتناء بر منابع موجود ضمن تبیین نظام نیمه آزادی به ارزیابی ابعاد مختلف آن در سیاست کیفری ایران بپردازند.
خلاصه ماشینی:
تعریف و جایگاه نظام نیمه آزادی ماده ٥٦ قانون مجازات اسلامی، نظام نیمه آزادی را شیوه ای میداند که براساس آن محکوم در زمان تحمل حبس میتواند برخی از فعالیت های زندگی خود را که بـه صورت تمثیلی در این ماده مقرر شده است در خارج از زندان انجام دهد.
شـرایط مهمـی کـه در نظام نیمه آزادی و نیمه زندانی وجود دارد، حضور زندانی در روزهای آخر هفته در زنـدان است ؛ اما قانون مجازات اسلامی اشاره ای به این شرایط ندارد و احکام این نظام بایـد بـه 4 موجب آیین نامه ای تعیین شود که در ماده ٦٣ پیش بینی شده است .
٤. به نظر میرسد آیین نامه اجرایی وعده داده شده در ماده ٦٣ قانون مجازات اسلامی و ماده ٥٥٧ قـانون آیـین دادرسـی کیفری، مصوب ١٣٩٢، مقررات مشابهی با نظام نیمه باز موضوع ماده ٦٥ و ٦٦ آیین نامه اجرایـی سـازمان زنـدان هـا و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در خصوص شورای طبقه بندی زندان ها (به عنوان مرجع اعطاکننده نظام نیمـه آزادی) و ماده ٦٩ این آیین نامه در خصوص شرایط استفاده از زندان نیمه باز (مانند سن ، جنس ، وضعیت جسـمی و روحـی و چگونگی شخصیت و پیشینه بزهکاران به عنوان شرایط فردی محکوم علیه ) خواهد داشت .
Disability ,eds()Moshe, Liat; and Allison Carey ـ Ben Incarcerated: Imprisonment and Disability in the United States and Canada, New York, Palgrave Macmillan, 2014.