چکیده:
هر کدام از ابعاد فطری، عقلانی، عاطفی و اخلاقی انسان، نیازهایی متناسب با ویژگیهای خوددارند. انسان برای تأمین بخشی از آنها نیازمند وحی است. تحلیل عناوین و اوصاف قرآن، برای شناسایی این نیازها و پیبردن به نحوه تأمین آنها راهگشا است. در این مقاله، عناوین و اوصاف ذکر، حکمت و موعظه انتخاب شدهاند تا ناظر به تأمین نیازهای مخاطب وحی، یعنی انسان، تحلیل شوند. انسان در بعد فطری، به «ذکر» نیاز دارد تا بر عوارضی از قبیل غفلت و نسیان غلبه کند. در بعد عقلانی به «حکمت» نیاز دارد تا معارفی را که به دلیل محدودیتهای ذاتی، قادر به نیل به آنها نیست، حاصل کند. همچنین، در بعد عاطفی و اخلاقی، به موعظه نیاز دارد تا در مواجهه با کششها و هیجاناتی که بر تعقل وی اثرگذار، و در تصمیمگیریهایش دخیلاند، به تعادل برسد.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله ، عناوین و اوصاف ذکر، حکمت و موعظه انتخاب شده اند تا ناظر به تأمین نیازهای مخاطب وحی، یعنی انسان ، تحلیل شوند.
پرسش اصلی مقاله حاضر این است : چگونه میتوان با تحلیل عناوین و اوصاف ذکر، حکمت و موعظه ، نیاز انسان به وحی را درک کرد؟ تحقیقات مرتبطی که پیش تـر در ایـن زمینـه صـورت گرفتـه ، دو گونـه اسـت : شـماری از تحقیقات ، درباره ضرورت وحی انجام شده است .
با توجه به اینکـه وحـی در آیـات قـرآن در معـانی مختلفـی (اعـم از تکـوینی و تشـریعی ) (مصطفوی، ١٣٦٠، ج ١٣: ٥٦) به کار رفته ، منظور از وحی در این مقاله ، همان وحی مصطلحی اسـت که خداوند در قالب کتاب های آسمانی از طریق پیامبرانش به مردم ابلاغ فرموده است .
با توجه به مطالب پیش گفته و اینکه این اسم با بررسی صورت گرفته بـه جـز یـک آیـه (آل عمران : ٥٨) تماما در آیات مکی قرآن به کار رفته ، میتوان به ایـن نتیجـه رسـید کـه اهتمـام بـه اطلاق این اسم در سال های آغازین نزول قرآن میتواند در تقابل با جهل و غفلت مشرکان عصـر جاهلیت باشد که آخرت را انکار میکردند و در شهوات و لذایذ دنیوی فـرو رفتـه بودنـد و نیـاز داشتند تا به حیات معنوی و جهان آخرت و تعلق ثواب و عـذاب بـه اعمـال انسـان ، تـذکر داده شوند.
لذا قرآن با ویژگی موعظه ، به بعد عاطفی انسان نیز توجه میکند و قابلیت های آن را برای تفهیم بهتر حقایق به کار میگیرد.