چکیده:
از دستاوردهای مهم برقراری نظام جمهوری اسلامی ایران، احیا و پررنگ نمودن نقش دین اسلام در جامعه و به تبع آن جنگ تحمیلی بود که درگسترۀ ادبیّات انقلاب اسلامی و به ویژه در رمانهای دفاع مقدّس قابل بررسی و تحلیل است. تحقیق حاضر بر آن است تا نشان دهد رمان نویسان دفاع مقدّس در سه دهۀ رمان نویسی، با دستاورد دینی انقلاب اسلامی چگونه و با چه رویکردهای برخورد کردهاند؟ میزان تأثیرپذیری از محورهای سه گانه دین اسلام (اعتقادات، احکام و اخلاق) در آثار خلق شده، تا چه اندازه بوده است؟ برای پاسخی درخور به سؤالهای مورد نظر، ده رمان دفاع مقدّس از سال ۶۱ تا 1390 به شیوه تحلیلی، توصیفی و آماری بررسی محتوایی شدهاند. برآیند تحقیق حکایت از متغیربودن میزان و نحوه انعکاس محورهای سهگانه دین اسلام در شخصیّت پردازی، خلق موقعیّتها، صحنهها و درونمایه آثار دارد که این امر باعث ایجاد سه نوع رویکرد عمده غالب «تربیتی - تعلیمی»، «فلسفی - کلامی» و «اخلاقی - عرفانی» به دین اسلام در آثار نویسندگان رمانهای دفاع مقدّس شدهاست.
خلاصه ماشینی:
تحقیق حاضر بر آن است تا نشان دهد رمان نویسان دفاع مقدّس در سه دهۀ رمان نویسی، با دستاورد دینی انقلاب اسلامی چگونه و با چه رویکردهای برخورد کردهاند؟ میزان تأثیرپذیری از محورهای سه گانه دین اسلام (اعتقادات، احکام و اخلاق) در آثار خلق شده، تا چه اندازه بوده است؟ برای پاسخی درخور به سؤالهای مورد نظر، ده رمان دفاع مقدّس از سال ۶۱ تا 1390 به شیوه تحلیلی، توصیفی و آماری بررسی محتوایی شدهاند.
عموماً رویکرد تربیتی – تعلیمی اختصاص به حوزه اعتقادات، اخلاق و احکام دارد؛ رویکرد فلسفی – کلامی در محور اعتقادات (اعم از توحید، نبوت، معاد، عدل، امامت) نمود پیدامیکند و رویکرد اخلاقی – عرفانی هم بیشتر در پیوند با محور اعتقادات و اخلاق دینی است1 که این امر حکایت از تأثیر انقلاب اسلامی در احیا و تداوم رویکردهای مختلف دین اسلام در رمانهای دفاع مقدّس دارد.
زیر درخت آلبالو احمد اکبری مازندرانی در این رمان، در دو بخش، عمدتاً با ایجاد کشمکش و تقابل داستانی به تبیین مسائل دینی انقلاب اسلامی به مخاطب خود میپردازد؛ در بخش اول، از طرفی سعی دارد جریان و تفکّر غربی موجود در برخی از افراد جامعه که منجر به نگاه کالایی به مسائلی چون آزادی، زن، حجاب، خانواده و اخلاق شده است را با نقد و تقبیح، اصلاح نماید و از طرف دیگر متعالی بودن مضامین دین اسلام را به صورت استدلالی و با استناد به نظرات خود غربیان و کتابی چون «فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی» از حدّاد عادل، تبیین نماید.