چکیده:
انقلاب مشروطه با اندیشة ملیگرایی و تجدّد خواهی و با ایجاد دگرگونیهای عمیق در حوزههای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، ساحت ایدئولوژی ملّت درباره انسان، نقش دین در ادارة امور جامعه و وطنخواهی را دستخوش تغییرات اساسی کرد و مفاهیم جدید را به گفتمان غالب تبدیل نمود. انقلاب اسلامی نیز با ایدئولوژی توحیدی برای حاکمیت بخشیدن به قانون اسلامی و استقرار نظام سیاسی مبتنی بر دین، جهانبینی ملّت و بنیانهای فرهنگی و اجتماعی را دگرگونکرد. «وطن» از جمله موضوعات مشترکی است که در شعر این دو انقلاب، متفاوت از مفهوم قدیم آن، با بسامد بالایی به کار رفتهاست. برای اینکه عناصر مهم تاثیرگذار بر وطندوستی برای حقیقتجویان آشکارشود، در این مقاله، تاثیر ایدئولوژی ملیگرایی و دینمداری بر شعر وطنی شاعران این ادوار، با مراجعه به دیوان شعر آنان و آثار تحلیلی مرتبط با موضوع، مورد بررسی قرارگرفت. این پژوهش به روش کتابخانهای و تحلیلی بوده و نتیجه بهدستآمده بیانگر این است: مفهوم وطن در اندیشه شاعران دوره مشروطه با تاثیرپذیری از فرهنگ و مدنیّت جهان غرب، ملیگرایی و ناسیونالیستی است و در جهانبینی شاعران انقلاب اسلامی با الهام از آموزههای دینی، اسلام وطنی است و با پیوند فرهنگ ملی و دینی در انقلاب اسلامی، مفهوم «ایرانی اسلامی» و تا حدودی ملیگرایی و ناسیونالیستی نیز بهکار رفته است.
The success of the Constitutional Revolution, with ideas of nationalism and reformism, and by creating profound changes in cultural, political and social domains, has made fundamental changes in the creation of nation’s ideology about human, the role of religion in the administration of social affairs, and patriotism and has introduced new concepts in the dominant discourse. Also, the Islamic Revolution, with its monotheistic ideology, having the goal of conferring jurisdiction to the Islamic law and establishing a political regime based on religion, has changed the worldview of the nation and the cultural and social foundations. ‘Homeland’ is one of the common themes which has been frequently used in a new concept, different from its old meaning, in the poetry of these two revolutions. In order to reveal the important and influential elements on patriotism to the truth seekers, this study has investigated the effect of nationalistic and religious ideologies on poems about homeland written by the poets living in the two eras were studied with reference to their books of poetry and other related analytical works. The concept of ‘homeland’ in the view of poets of the Constitutional Era is influenced by western culture and civilization and nationalism, while in the view of poets of the Islamic Revolution, it is inspired by religious, Islamic-patriotist teachings, also the concept of ‘Islamic Iran’ and to some extent, the concept of nationalism has been used by the link made between national and religious culture in the Islamic Revolution.
خلاصه ماشینی:
تأثیر ایدئولوژی در نگاه به وطن در شعر مشروطه و انقلاب اسلامی (علمی-پژوهشی) 1 دکتر عباسعلی وفایی 2 ناصر عارف چکیده انقلاب مشروطه با اندیشۀ ملیگرایی و تجدد خواهی و با ایجاد دگرگونیهای عمیق در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، ساحت ایدئولوژی ملت دربارة انسان ، نقش دین در ادارة امور جامعه و وطن خواهی را دستخوش تغییرات اساسی کرد و مفاهیم جدید را به گفتمان غالب تبدیل نمود.
این پژوهش به روش کتابخانه ای و تحلیلی بوده و نتیجۀ به دست آمده بیانگر این است : مفهوم وطن در اندیشۀ شاعران دورة مشروطه با تأثیرپذیری از فرهنگ و مدنیت جهان غرب ، ملیگرایی و ناسیونالیستی است و در جهان بینی شاعران انقلاب اسلامی با الهام از آموزه های دینی، اسلام وطنی است و با پیوند فرهنگ ملی و دینی در انقلاب اسلامی، مفهوم «ایرانی اسلامی» و تا حدودی ملیگرایی و ناسیونالیستی نیز به کار رفته است .
١-٣- ضرورت و اهمیت تحقیق روشن شدن زوایای پنهان تأثیر انواع ایدئولوژی بر وطن خواهی در شعر مشروطه و انقلاب اسلامی و بیان اثرپذیری شعرای هر دو دوره از فرهنگ و تمدن غربی و ارزش های دینی در مقولۀ میهن دوستی، از ضرورت ها و اهمیت این پژوهش است .
اما در دورة مشروطه بر اثر تأثیر فرهنگ اروپایی بر جهان بینی روشنفکران و شاعران نوگرا، ایدئولوژی ملیگرایی و ناسیونالیستی در نگاه به وطن ، برجسته تر از جهان بینیهای دیگر بوده و در انقلاب اسلامی عشق به وطن و ملیت با پیوند ایدئولوژی دینی متجل است .