چکیده:
تحقیق درباره معنای اصلی واژهها یکی از ضروریات پژوهشهای ادبی و زبانی است. «شادروان» یکی از واژههای بحثبرانگیزی است که هرچند در متون گذشته بارها به کار رفته است و در فرهنگهای لغت، معانی مختلفی برای آن در نظر گرفته شده، هنوز معنای اصلی آن مبهم است و توضیحات راضیکنندهای درباره آن وجود ندارد. از میان محققان و صاحبنظران در پیشینه زبان فارسی، امیل بنونیست، محقق فرانسوی، معتقد است که معنای اصلی «شادروان»، سکّو و تخت مخصوص جلوس پادشاهان و بزرگان است و ریشه پارتی دارد. در این مقاله ضمن طرح آرای او، شواهدی از کاربرد این کلمه در فرهنگهای لغت و متون نظم و نثر فارسی جمعآوری و تحلیل شده است. همچنین معنای ترکیب «شیر شادروان» نیز که در فرهنگها و شرح متون، نقش شیر روی پرده معنی شده، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
در برهان قاطع ، ذيل شادروان آمده است : «پردة بزرگي را گويند مانند شاميانه و سراپرده که در پيش در خانه و ايوان ملوک و سلاطين بکشند و سايبان را نيز گفته اند و به معني فرش منقش و بساط بزرگ گرانمايه هم هست و نام لحني باشد از سي لحن باربد که به شادروان مرواريد مشهور است و زير کنگره هاي عمارت و سر در خانه ها را نيز گفته اند» (تبريزي، ١٣٥٧: ١٢٢٣/٣).
در لغتنامۀ دهخدا نيز سعي شده است تمام اين معاني با شاهد مثال هاي بيشتر گردآوري شود: «پردة بزرگي را گويند مانند شاميانه و سراپرده که پيش در خانه و ايوان ملوک و سلاطين بکشند؛ خيمه و سراپرده ؛ سرادق ، سايبان ؛ قسمي از خانه هاي متحرک ترکماني که به زينت هاي گوناگون مزين باشد؛ بساط بزرگ ؛ فرشي بس بزرگ و منقش ؛ بساط و فرش گرانمايه که در بارگاه ملوک بگسترند؛ زربيه ؛ رفرف ؛ سپهر طارم ؛ جام خانه ؛ زير کنگره هاي عمارت ها و سر در خانه ها؛ نام لحني باشد از سي لحن باربد که به شادروان مرواريد مشهور است ؛ پايه و بنياد و اساسي که کعبه را از سه طرف احاطه ميکند؛ سد، بند؛ جدول و راهرو آب ؛ راه و لوله آب ؛ اساسي مستحکم کرده در حوالي پل ها و امثال آن ؛ چشمه اي داراي حوض و فواره ؛ افريز؛ سايبان سر در خانه ؛ هاله ، خرمن ؛ هالۀ ماه » (دهخدا، ١٣٧٧: ذيل «شادروان »).