چکیده:
سیلاب یکی از مهمترین مخاطرات ژئومورفولوژیکی حوضههای آبخیز میباشد. حوضه ی خیاو چای مشکین شهر به لحاظ شرایط اقلیمی و توپوگرافی، بسیار مستعد جهت شکل گیری سیلاب میباشد. بنابراین هدف تحقیق حاضر، پهنه بندی حوضه ی خیاو چای از لحاظ پتانسیل وقوع سیلاب میباشد. در این مطالعه ابتدا، ده عامل شیب، ارتفاع، بارش، CN، ارتفاع رواناب، فاصله از رودخانه، خاک، لیتولوژی، پوشش گیاهی و کاربری. اراضی، به عنوان عوامل مؤثر برای ایجاد سیلاب در منطقه شناسایی شدند. ابتدا نقشه ی کاربری اراضی منطقه با استفاده از روش نظارت شده به دست آمد و سپس نقشه ی کاربری با جدول شاخص مقایسه و با اطلاعات گروه هیدرولوژیکی خاک تلفیق شد، سپس شمارهی منحنی CN تهیه شد و در مرحله ی بعد، با لحاظ میانگین بارش و CN، ارتفاع رواناب محدوده با روش SCS محاسبه شد. همچنین، با استفاده از شاخص NDVI، نسبت به تهیه ی نقشه ی پوشش گیاهی حوضه اقدام شد و سپس سایر لایه های اطلاعاتی در محیط GIS تهیه گردید. وزندهی لایه ها با استفاده از روش کرتیک انجام شد. تحلیل و مدل سازی نهایی با استفاده از مدل WLC، انجام گردید. نتایج مطالعه نشان داد، عوامل ارتفاع، لیتولوژی، شیب و بارش به ترتیب با ضریب وزنی 173/0، 163/0، 139/0 و 133/0، بیشترین تأثیر را بر ایجاد سیل در حوضه ی مطالعاتی دارند. همچنین، با توجه به نتایج به دست آمده به ترتیب 457/41 و 875/75 کیلومترمربع از مساحت محدوده، در طبقه ی بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
ابتدا نقشه ی کاربری اراضی منطقه با استفاده از روش نظارت شده به دست آمد و سپس نقشه ی کاربری با جدول شاخص مقایسه و با اطلاعات گروه هیدرولوژیکی خاک تلفیق شد، سپس شماره ی منحنی CN تهیه شد و در مرحله ی بعد، با لحاظ میانگین بارش و CN، ارتفاع رواناب محدوده با روش SCS محاسبه شد.
پژوهش های ارزنده ای، به ویژه در سال های اخیر با روش های مختلف ، به منظور بررسی و مطالعه سیلاب صورت گرفته است : اصغری سراسکانرود و همکاران (١٣٩٤)، در مطالعه ای ، با استفاده از روش ویکور به پهنه بندی خطر سیلاب در حوضه ی آبخیز آق لاقان چای پرداختند و نتایج به دست آمده نشان داد که عوامل شیب ، ارتفاع و فاصله از شبکه ی آبراهه ، بیش ترین تأثیر را بر ایجاد سیل در حوضه ی آق لاقان چای دارند.
با توجه به پیشینه ی تحقیق ، از آن نظر که الگوهای تصمیم گیری چندمعیاره و استفاده از روش CN، از استقبال بالایی برخوردار بوده است ، در این بررسی نیز از روش SCS-CN و WLC، به عنوان قاعده تصمیم گیری چندمعیاری، جهت پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی محدوده ی مورد مطالعه استفاده شده است .
در نهایت ، جهت پهنه بندی پتانسیل خطر سیلاب در حوضه ی مورد مطالعه ، مدل سازی نهایی با استفاده از روش WLC، انجام شده است .
با بررسی نقشه ی پهنه بندی پتانسیل سیلاب محدوده ی مورد مطالعه و مقایسه ی آن با هر یک از نقشه های معیار، این نتیجه حاصل شد که مناطق بسیار پرخطر، در الویت اول ، به طور عمده در مناطق پرشیب و کوهستانی منطقه (شیب بیش از ٦٠ درصد)، قرار دارد.