چکیده:
علاوه بر کـمبود بارندگی، وقوع سیلاب های شدیـد از ویژگـی های اقلیمی مناطق خشک و نیمه خشک است. رسوبات موجود در سیلاب ها موجب تغییر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک میشوند. در این تحقیق آثار پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک سطحی و عمقی کانالهای پخش سیلاب کاشمر بررسی شد. از اعماق 50-0 و 100-50 سانتیمتری از سطح خاک پنج کانال ابتدایی پخش سیلاب و عرصه ی بالادست آن به عنوان شاهد نمونه برداری شد. درصد شن، ماسه و رس و مقدار EC، pH، بیکربنات، سولفات، کلر، پتاسیم و سدیم در آزمایشگاه تعیین شد. نفوذپذیری خاک با استوانههای دوتایی اندازهگیری شد. تجزیه و تحلیل آماری نمونه ها در قالب طرح بلوک تصادفی - سیستماتیک و مقایسه ی میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد میزان نفوذپذیری در بین کانالها در سطح احتمال 1% تفاوت معنیدار دارند. به طوری که کانالهای 1 و 2 با کمترین نفوذپذیری در یک گروه و کانال های 3، 4، 5 و عرصه ی شاهد با نفوذپذیری زیاد در گروه دیگری قرار گرفتند. درصد شن، سیلت و رس در عمق 50 سانتیمتری خاک تفاوت معنی داری در سطح 5% بین کانال های عرصه ی پخش و شاهد نداشتند. مقدار pH در عرصه ی پخش نسبت به عرصه ی شاهد افزایش معنی دار و مقدار EC، بیکربنات، کلر، سولفات و سدیم کاهش معنی دار در سطح 1% داشتند. مقدار پتاسیم خاک در عرصه ی پخش نسبت به شاهد تفاوت معنیداری در سطح 5% نداشت. به طور کلی پخش سیلاب، نفوذپذیری خاک کانال های پخش را بیشتر تحت تأثیر قرار داده است و بیشترین تغییرات فیزیکی و شیمیایی در خاک سطحی اتفاق افتاده است.
خلاصه ماشینی:
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری بین نفوذپذیری خاک در کانال های ١ تا ٥ و عرصه ی شاهد وجود دارد.
جدول (٥) تجزیه واریانس اثر پخش سیلاب بر بافت خاک منبع تغییرات میانگین مربعات Clay Silt Sand Df کانال 5 0/72ns 0/29ns 1/94ns عمق 1 2/71ns 1/78ns 3/76* کانال ×عمق 5 0/15ns 0/15ns 0/40ns خطا 35 *: معنی دار در سطح احتمال پنج درصد، ns : غیر معنی دار جدول (٦) مقایسه میانگین ویژگی های فیزیکی خاک با آزمون دانکن متغیرها کانال شن (%) سیلت (%) رس (%) 10/50b 27/55a 61/95a 1 10/94b 27/34a 61/72a 2 10/77b 26/95a 62/28 a 3 8/61ab 25/72a 65/67a 4 7/11a 24/67a 68/22a 5 شاهد 57/22a 32/50a 10/28ab نتایج تجزیه واریانس برای عامل عمق نشان داد تغییرات رس در سطح احتمال پنج درصد معنی دار است و پخش سیلاب باعث افزایش مقدار رس در خاک سطحی کانال ها نسبت به منطقه ی شاهد شده است .
برای بررسی تغییرات ویژگی های شیمیایی خاک در کانال های مختلف و عرصه ی شاهد آزمون مقایسه میانگین دانکن انجام شد که نتایج آن در جدول (٨) ارائه شده است .
با توجه به نتایج به دست آمده برای بررسی اثر پخش سیلاب روی نفوذپذیری خاک مشخص شد که در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری بین نفوذپذیری خاک در کانال های ١ تا ٥ و عرصه ی شاهد وجود دارد.