چکیده:
پس از پیروزی انقلاب چپگرایانه در همسایة شمالی ایران، یعنی روسیه، حکومت این کشور بنا بر رویکرد سوسیالیستیِ خود، اقتصاد را کاملاً در اختیار گرفت و تجارت خارجی را ملی اعلام کرد. برای تحقق این هدف، حکومت شوروی در اواخر سال 1299ش دو کمپانی دولتی ونشتورگ و تسنترسایوز را تأسیس و صادرات و واردات شوروی را به انحصار آنها درآورد. پیوند اقتصاد ایران به اقتصاد روسیه، زمینه را برای فعالیتهای این دو کمپانی در مناطق شمالی ایران، اعم از خراسان، مازندران، گیلان و آذربایجان فراهم کرد. بر این اساس، مقالة پیشرو به این پرسش پاسخ میدهد که عملکرد تجاری کمپانیهای ونشتورگ و تسنترسایوز در ایران طی سالهای 1300 تا 1306ش چه بود و چه پیامدهایی را با خود به همراه داشت؟ نتایج این پژوهش که با استفاده از روش تحقیق تاریخی و بهکارگیری اسناد و مدارک آرشیوی صورتگرفت، نشان میدهد که عملکردهای تجاری این دو کمپانی، ضمن اینکه اقتصاد مناطق شمالی کشور را با بحران جدی مواجه کرد، نارضایتی شدید تجار ایرانی را به همراه آورد. بهعلاوه، از زوایای سیاسی و اجتماعی نیز آثار بسیاری برجایگذاشت. تلاشهای حکومت ایران برای رفع این بحران بهواسطة رویکرد سیاسی ایدئولوژیک حکومت شوروی تا انعقاد قرارداد تجاری ایران و شوروی در شهریور 1306ش بینتیجه ماند.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس ، مقالۀ پیش رو به این پرسش پاسخ میدهد که عملکرد تجاری کمپانیهای ونشتورگ و تسنترسایوز در ایران طی سال های ١٣٠٠ تا ١٣٠٦ش چه بود و چه پیامدهایی را با خود به همراه داشت ؟ نتایج این پژوهش که با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی صورت گرفت ، نشان میدهد که عملکردهای تجاری این دو کمپانی، ضمن اینکه اقتصاد مناطق شمالی کشور را با بحران جدی مواجه کرد، نارضایتی شدید تجار ایرانی را به همراه آورد.
برای تحقق این مهم این مقاله درصدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی به طرح و پاسخ گویی این پرسش بپردازد که عملکرد تجاری کمپانی - های ونشتورک و سنترسایوز در ایران طی سال های ١٣٠٠ تا ١٣٠٦ش چه بود و چه پیامدهایی را با خود به همراه داشت ؟ دربارٔە پیشینه تحقیق باید عنوان کرد که اگرچه پیرامون مناسبات ایران -شوروی کتاب هایی همچون اسناد روابط ایران و شوروی (١٣٧٤) و روابط ایران و شوروی در دورٔە رضاشاه (١٣٨٤) از طاهراحمدی، کتاب از لنین تا پوتین (١٣٨٥) نوشتۀ طلوعی، و همچنین کتاب اتحاد جماهیر شوروی و رضاشاه (١٣٨٥) از ولیزاده طی دو دهۀ اخیر به رشته تحریر درآمده است ، اما عمده مطالب این کتاب ها حول محور مسائل سیاسی - نظامی است ؛ ازین رو، شاید بتوان گفت تنها پژوهش نسبتا مرتبط با تحقیق پیش رو مقالۀ «روابط تجاری ایران و شوروی و تشکیل نهضت اقتصاد در اوایل عصرپهلوی» (١٣٨١) از سهیلا ترابی-فارسانی است که در آن نیز نویسنده بر پیدایش نهضت اقتصاد تجار ایرانی در اواسط دهۀ ١٣٠٠ش تاکید کرده است .