چکیده:
رایجترین نوع وامگیری زبان، وامگیری واژگانی است. امروزه هیچ زبانی را در دنیا نمیتوان یافت که از زبانهای دیگر متأثر نشده باشد. از جمله این تأثیرات، تأثیر و تأثر زبانهای ترکی و فارسی بر یکدیگر بوده است. زبان ترکی کلمات بسیاری را از زبان فارسی قرض گرفته و کلمات دیگری هم قرض داده است. این تأثیر و تأثر، در بعضی از زبانها و لهجههای ایرانی بیشتر از سایر زبانها بوده است؛ به عنوان مثال، گویش همدانی به خاطر رسوخ و نفوذ ترکزبانان در منطقه و شهر همدان بیشترین تأثیرپذیری را از زبان ترکی داشته است. در تحقیق پیش رو، به بررسی واژگان ترکی در گویش همدانی پرداخته شده است. قابل ذکر است که نویسندگان در این پژوهش سعی کردهاند از واژگان ترکی که در دیگر لهجههای زبان فارسی و یا زبان فارسی معیار و ادبی وجود دارد پرهیز نمایند.
خلاصه ماشینی:
این تأثیر و تأثر، در بعضی از زبانها و لهجههای ایرانی بیشتر از سایر زبانها بوده است؛ به عنوان مثال، گویش همدانی به خاطر رسوخ و نفوذ ترکزبانان در منطقه و شهر همدان بیشترین تأثیرپذیری را از زبان ترکی داشته است.
اگرچه این امر، در بعضی شهرها از جمله همدان نتوانست زبان مردم شهر را تغییر دهد اما کلمات بسیاری وارد گویش همدانی گردید تا جایی که بسیاری از کلماتی که مردم همدان در گذشته و امروز از آن استفاده میکنند، ریشۀ ترکی دارد.
منطقۀ همدان به خاطر ورود قبایل ترکزبان در قرن پنجم محل اسکان آنان شد و از جمله مناطقی بود که در آن زبان فارسی تحت تأثیر زبان ترکی قرار گرفت و کلمات بسیاری از زبان ترکی وارد لهجۀ همدانی شد.
امروزه بسیاری از کلمات در زبان ترکی، دست کم در بین ترکزبانان همدان استعمال نمیشود اما شاهد کاربرد آنها در گویش فارسی همدانی هستیم.
قابل ذکر است که در این تحقیق، سعی بر آن بوده است که از واژگان ترکی که در دیگر لهجهها و گویشهای زبان فارسی و یا زبان فارسی معیار و ادبی وجود دارد پرهیز شود.
اوگی ((evgi ناتنی، مأخوذ از زبان ترکی است(هادی،1386: 169، استرآبادی، 1391، کاشغری،1384: 134).
مأخوذ از کلمۀ ترکی «باغام به معنی بند و طناب، یک دسته از محصولات درو شده است(هادی،1386: 213، استرآبادی، 1391: 156).
بغمه( (boɣme خفقان، گیرکردن در گلو، مأخوذ از «بغماق» که در زبان ترکی به معنی «خفه شدن» است(هادی، 1386: 258، استرآبادی، 1391: 163).