چکیده:
اهداف و زمینهها: امروزه فضای خانههای بومی روستایی از یکسو باسیاستهای جهانیسازی/شدن و از سوی دیگر با پیروی از الگوهای مسکن شهری به دست فراموشی سپرده میشوند. شایسته است آن فضاها پس از شناخت، بررسی و طبقهبندی میزان کارایی، در بازسازی و طراحی خانههای جدید روستایی پیش چشم باشند.
هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت و معرفی کاراترین فضاهای بازو نیمهباز، براساس شاخصهای کیفی محیط، در خانههای روستایی منطقه غرب استان کردستان (شهرستانهای مریوان، سروآباد و کامیاران) است.
روششناسی: روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است؛ در بخش نظری گردآوری دادهها اسنادی و در بخش میدانی و گونهبندی فضا، روش پیمایشی است؛ عکسبرداری، تهیه کروکی، برداشت، ترسیم نقشه.
یافتهها: برای گونهبندی از میان 290 روستای غرب استان کردستان 100 روستا و از آن میان هم با توجه به همسانی اقلیم و توپوگرافی و فرهنگ، 20 روستای دارای بافت تاریخی و ارزشمند بررسیشدهاند سپس میزان کارایی گونهها براساس همخوانی با شاخصهای کیفی محیط با تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و بهرهگیری ازنظر اهالی و رای 16 کارشناس سنجیده شد.
نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد که در میان گونههای فضای نیمهباز که به پنج دسته: 1- یک وجه باز در طول بنا 2- یک وجه باز با طول کم در طول بنا و عمق زیاد 3- دو وجه باز 4- دو وجه باز با کشیدگی در طول بنا (عمق کم) 5- سه وجه باز، تقسیم میشوند، گونه سوم به دلیل مناسبت اقلیمی و کاربردی، ایجاد فضایی بهتر برای تعاملات اجتماعی، دید گسترده و زیباتر شدن منظر روستا، مطلوبتر است. «بربان» نیز از میان گونههای فضای باز دیگر «بالکن»، «بانیجه» و «بانیج له» به دلیل امنیت بیشتر، دید گسترده، قابلیت توسعه، آسایش اقلیمی و ایجاد فضایی بهتر برای تعاملات اجتماعی، کارایی بیشتری دارد.