چکیده:
بانک به عنوان یکی از اصلیترین ارکان اقتصادی جامعه، مطالبات بین اشخاص حقیقی و حقوقی را، در قالب صدور ضمانتنامههای بانکی، تضمین میکند. ضمانتنامههای بانکی تعهدی است یکجانبه به درخواست ضمانتخواه تا مبلغ نقدی معینی را به مجرد طلب مضمونله پرداخت کند. اکثریت فقهای معاصر در مشروعیت و جواز استفاده از ضمانت-نامههای بانکی اتفاق نظر دارند اما ماهیت فقهی آن، که منشأ آثار و احکام متفاوتی می-گردد، مورد اختلاف است. پژوهش حاضر به بررسی ماهیت فقهی ضمانتنامههای بانکی، در قالبهای عقد ضمان، ایقاع، کفالت، تعهد به نفع ثالث، ترهین به نفع ثالث و عقود مستقل خواهد پرداخت و از میان نظریات مطرحشده، ضمن پذیرش نظریه عقود مستقل، در توجیه ضمانتهای بانکی به عنوان عقدی مستحدث و نامعین، نظریه «تعهد به نفع ثالث» را بهعنوان نظریه صحیحتر در قالبهای سنتی و معین بر خواهد گزید و به اشکالات و نقدهای وارد بر آن پاسخ خواهد داد. روش پژوهش حاضر تحلیلی- توصیفی و روش گردآوری اطلاعات به طور عمده کتابخانهای بوده است. بر همین مبنا ابزار گردآوری اطلاعات عبارتاند از: کتب و مقالات فقهی و حقوقی، نمایه و بانکهای اطلاعاتی و اینترنت.
The bank as a main aspect of Society’s Economic guarantee the
Demands of customer by publishing the Bank guaranty. Bank
guaranty is a unilateral obligation that cussed by request of the
customers that every time that customer needs to money bank pay for
that. Majority of the contemporary jurisprudents are agreeing whit this
guaranty but it’s definition makes difference and problem. This article
wants to study about jurisprudential subject of this bank guaranty in
this methods: Deposit Guarantee, Bail, unilateral agreement, guaranty
in favour of third parties, impawn in favour of third parties and
Independent contracts. Finally, we accept the “Independent contracts”
method as a good one and but we prefer the “guaranty in favour of
third parties” as a better one for justifying that bank guarantees are
recent demands and we will answer to Criticisms that are related to
this method. Our method in this article is analytical-descriptive and as
our source we use from books, articles, websites and some database.
خلاصه ماشینی:
تعدادی از حقوقدانان ایران نیز برای ضمانتنامه تعاریفی را ارائه کردهاند: ضمانتنامه بانکی عبارت است از سندی که به وسیله بانک صادر میشود و به سبب آن بانک تعهد میکند تا در صورتی که ضمانتخواه (مضمونعنه) از ایفای تعهدهای قراردادی خود (ناشی از قرارداد پایه) در برابر ذینفع (مضمونله) قصور و تخلف کند، با اعلام مراتب به وسیله ذینفع و مطالبه وجه ضمانتنامه به وسیله وی، مبلغ مندرج در ضمانتنامه را به وی بپردازد (مسعودی، 1383، ص33).
همچنین در میان فقیهان اهل سنت و حقوقدانان کشورهای عربی در خصوص ضمانتنامه (خطاب الضمان البنکی) تعریفهایی صورت گرفته است: ضمانتنامه بانکی تعهد نهایی است که از سوی بانک به درخواست ضمانتخواه یا آمر (عملیه) مبلغ نقدی معین یا قابل تعیین را به مجرد طلب مضمونله یا منتفع (مستفید) در خلال مدتی معین و بدون توقف بر شرطی پرداخت کند (مرشدی عتیبی، 1424، ص32؛ ارشید 1421، ص174).
مشروط بودن تعهد به پرداخت ضمانتنامه مانند سایر اسناد تجاری و اعتباری ابزاری برای پرداخت وجه نقد بیقید و شرط نیست؛ به عبارت دیگر اگر اسنادی مانند چک و سفته به محض ارائه به بانک قابل نقد شدن باشند، ضمانتنامههای بانکی فقط در صورت احراز وجود شرایط پرداخت، قابل بهرهبرداری هستند و ذاتا تعهدی مشروط به حساب میآیند.
در این شرایط، به درخواست متعهد از شخص ثالث - که در اینجا بانک است – ضمانتنامهای به عنوان وثیقه به ذینفع داده میشود تا در صورت عدم انجام تعهد از سوی متعهد، ذینفع بتواند از طریق ضمانتنامه بانکی، بدل قیمی طلب خود را وصول کند.