چکیده:
معرفی حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف این آخرین ذخیره آل رسول صلّی الله علیه وآله و سلّم به عنوان خلیفه و ولی خدا و آخرین امام معصوم، هم چنین بیان مسئولیت های این امام بزرگوار و بیان گستردگی قیام ایشان در جو خفقان عصر اموی امری ناممکن بود، لذا امام سجاد علیه السّلام از طریق دعا و پیوند آن با قرآن این رسالت را به خوبی به گوش مخاطبین تاریخ بشریت رساند.
اندیشه مهدویت در میراث حدیثی امام سجاد علیه السّلام از رهگذر پیوند تعابیر با قرآن، دورنمایی از حکومت مهدوی را ترسیم می نماید. رویکرد بینامتنی، روش مطالعاتی نوینی در خوانش متون و تحلیل شبکه معنایی آن به شمار می آید. در این تحقیق به منظور تفسیر و تبیین این موضوع مهم از رویکرد بینامتنی ساختاری و مضمونی استفاده شده است. یافتن میزان اثرگذاری قرآن کریم بر کلام امام سجاد علیه السّلام با محوریت اندیشه مهدویت، هدفی است که از رهگذر این پژوهش دنبال می شود. با تامل در خوانش دو متن صحیفه سجادیه و قرآن کریم، بیشترین فراوانی به رابطه بینامتنی مضمونی اختصاص می یابد.
خلاصه ماشینی:
(فیض کاشانی، 1407: 94؛ مدنی شیرازی، 1409: ج6، 397؛ قهپایی، 1374: 721) بر این اساس میتوان گفت هدف حضرت از حذف ضمیر «به » _ در متن صحیفه، _ بیان وسعت کمک و یاری برای قیام ایشان باشد؛ لذا حضرت در این خواسته _ برخلاف متن غایب که خواسته حضرت موسی با آوردن ضمیر در «به» به یاری حضرت هارون محدود شده است، _ با حذف «به» یاری و نصرت خداوند را مقید به مورد خاصی ننموده است؛ همانطور که _ در ادامه همین فراز _ خواسته حضرت در جهت امداد فرشتگان الهی برای یاری ولی خدا تنها به خداوند مقید گشته است؛ (و انصره بملائکتک) این خود خبر از گستردگی قیام حضرت بقیه الله الاعظم؟عج؟ دارد که جز با قدرت و نصرت خداوند باریتعالی یاری و تأیید نمیگردد.
ساختار متن قرآنی نشان میدهد، «عضدک» با «اخیک» مقید گشته است لیکن در متن صحیفه این عبارت بدون قید آمده و این خود بیانگر اتساع دلالت است، لذا میتوان گفت هدف حضرت از حذف قید، معانی و دلالتهای مختلف، جهت یاری خواستن امام معصوم در حیطه قدرت سیاسی میباشد، تا با امداد الهی، حکومت حقه را در جامعه محقق سازد؛ «و النصرة و التمکین و التأیید لهم» (دعای 48: فراز 11) همچنین سیاق عبارات قبل و بعد صحیفه نیز در تأیید مطلب فوق نقش تعیینکنندهای دارد و به نوعی بیانگر گستردگی نظام حکومتی فاسقان و غاصبان خلافت در جامعه میباشد؛ به همین منظور حضرت در این فراز هفت مرتبه ضمیر مخاطب «ک» را به کار برده است؛ ایشان در فراز 61 دعای عرفه با به کارگیری این ضمایر عواملی چون ارکان قدرت، ملائکه، لشکر پیروزمند را به خداوند منتسب مینماید و از خداوند میخواهد ولی خویش را از همه جوانب حفظ نماید تا در نهایت با پیروزی حکومت مهدوی، کتاب و سنت در جامعه اجرا گردد.