چکیده:
خداوند در آیه استخلاف (نور: 55) به مومنان شایسته کردار، چهار وعده داده است: صاحب حکومت جهانی میشوند؛ دین پسندیده خود را برای آنان استوار می سازد؛ نگرانیهایشان را تبدیل به آرامش؛ و توحید خالص را برایشان امکان پذیر می کند. برخی مفسران مقصود آیه را یا افرادی هم چون آدم، داود، سلیمان و بنی اسرائیل یا گروهی از اقوام مومن و صالح که بر زمین حکومت کرده اند، می دانند. برخی از مفسران نیز وعده الهی در مورد خلافت را مخصوص صحابه پیامبرصلّی الله علیه وآله ، برخی اشاره به همه مسلمانان مومن و شایسته کردار و برخی اشاره به حکومت جهانی اماممهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف دانسته اند که مصداق کامل آن در زمان حضرت تحقق یافته و هدف نهایی آن، توحید خالص، نیل به آرامش و استقرار آئین حق در جامعه و تکامل و رشد عالم است. مصداق اتم آیه در احادیث اهل بیت علیهم السّلام با در نظر گرفتن قرائن، مهدی آل محمدعجّل الله تعالی فرجه الشریف است. زیدیان هم به رغم آن که در مسئله توحید، تشبیه و... قائل به تاویل اند، در تطبیق آیه توضیح وافی نداده و آن را منحصر در مورد نزول و صدر اسلام دانسته اند.
خلاصه ماشینی:
( در آیه وجود دارد؟ ثانیا چرا قرآن بر کلمه منکم تأکید کرده است؟ ثالثا استخلاف در زمین به چه معناست؟ خود در پاسخ میگوید: قیادت امر سختی است و در آن باید اخلاص وجود داشته باشد، علاوه بر اینکه با توجه به کلمه منکم در آیه شریفه، گویای این است که این امر محدود به زمان خاصی نیست و سنت جاریه است که باید همراه ایمان و عمل صالح باشد و هرچند استخلاف را معانی مختلفی مانند رفتن عده ای از مردم و جانشینی عده ای دیگر و یا به معنای تکریم مومنین برشمریم، اما واقعیت امر این است که استخلاف یعنی سلطهای که خداوند به مؤمنین عنایت میکند و مشروعیت میبخشد و این امر با اذن الهی است و زمان تحقق آن هنگام قیام حضرت مهدی از آل محمد؟ص؟ است، چنانچه در روایت متفق بین مسلمین آمده است که «لو لم یبق من الدنیا الا یوم، لطول الله ذلک الیوم حتی یلی رجل من عترتی، اسمه اسمی، یملأ الأرض عدلا و قسطا کما ملئت ظلما و جورا» (مدرسی، 1419ق: ج8، 347-350) مرحوم فیض کاشانی در کتاب شریف صافی ذیل آیه استخلاف بیان کرده است که مقصود از وعده در آیه جعل جانشین بعد از نبی بوده و در واقع مراد وصایتی است که بعد از خوفی که توسط دشمنان ایجاد گشته است و دین اسلام توسط افراد خاص در زمین تمکین پیدا میکند.