چکیده:
سبکشناسی آماری یکی از جدیدترین و دقیقترین مکاتب نقد ادبی است. در همین راستا
معادله بوزیمان یکی از روشهای سبکشناسی آماری بهشمار میرود که نخستین بار توسّط بوزیمان
دانشمند زبانشناس آلمانی مطرح گردید. بر اساس نظریّه معادل بوزیمان هر گاه در یک متن ادبی»
ادیب یا نویسنده از افعال بیش از صفات استفاده نماید آن متن از رنگ و صبغة ادبی و حماسی
برخوردار خواهد بود و چنانچه در همان متن کاربرد صفات بیش از افعال باشدء جنبة علسی و
منطقی بر متن حاکم خواهد گردید.
مقال حاضر با تکیه بر شیو سبکشناسی آماری و معادلة بوزیمان و استفاده از روش
توصیفی-تحلیلی به مقایسة تعدادی از خطبهها و نامههای مندرج در نهج البلاغشه امام علی (ع)
پرداخته است. براساس دادههای حاصل از معادلة بوزیمان این گونه برم ی آید که امام (ع) در
خطبههای خویش چون از افعال بیش از صفات بهره بردهاند؛ لذا فضایی حماسی و ادبی بر سخنان آن
حضرت (ع) حاکم گردیده است. این امر با توجّه به شرایط زمانی و مکانی و نوع مخاطب گاه دچار
نوسان و تغییر می گردد. امام (ع) در نامههایی که به افراد نوشتهاند از صفات، بیش از افعال استفاده
دو نکته حاصل می گردد: نخست این که امام علی" (ع) در اوج فصاحت و بلاغت قرار دارند و به
خوبی مقتضای حال و مقام را به کار بستهاند، دیگر این که هر گونه شک و شبهه در صخت انتساب
نهج البلاغه (ع) به امام علی (ع) رنگ میبازد؛ چرا که در خطبهها و نامههای نهج البلاغه سبک ادبی
نمودهاند که در نتیجه بعد علمی و استدلال در نامههای ایشان قوّیتر و نمایانتر است. از این مطلب
مشخص دیده میشود که از قوانین و ضوابط بیانی خاص پیروی میکند.
خلاصه ماشینی:
در این معادله، اعتقاد بر این است که با بررسی نسبت بین افعال و صفات در متون میتوان ابعاد علمی و ادبی یک اثر را مورد سنجش و ارزیابی قرار داد، بنابراین جستار حاضر برآن است با تکیه بر معادلۀ بوزیمان و مقایسۀ سبک رایج در خطبهها و نامههای نهج البلاغه به سؤالات زیر پاسخ دهد: 1- براساس معادلۀ بوزیمان، سبک رایج در خطبهها و نامههای حضرت علی (ع) با یکدیگر اختلاف دارد؟ 2- با توجه به این معادله اختلاف در میزان بهکارگیری فعل و صفت در خطبهها و نامههای امام (ع) چگونه توجیهپذیر است و این اختلاف چه دستاوردهایی دارد؟ 3- آیا براساس دستاوردهای معادلۀ بوزیمان میتوان به شبهاتی که در خصوص انتساب نهج البلاغه به امام علی (ع) وجود دارد پاسخ قطعی و مناسب داد؟ 1- روش پژوهش و چگونگی انتخاب مواد تحلیل در انتخاب مواد تحلیل در این جستار از اصل «انتخاب» که در سبکشناسی به کار گرفته میشود، استفاده شده است.