چکیده:
حجیت خبر واحد یکی از مباحث مهم اصول فقه است. از آنجا که اثبات حجیت یک چیز در یک علم، تلازمی حتمی با حجیت آن چیز در دیگر علوم ندارد و همانگونه که برخی حجیت خبر واحد را در فقه پذیرفته و در برخی علوم دیگر مانند کلام، تفسیر، اصول فقه نفی کردهاند، در این نوشتار تلاش شده تعمیم ادله مطرح شده برای حجیت خبر واحد نسبت به علم اصول فقه بررسی شود و تفاوت میزان دلالت هر کدام از این ادله یعنی قرآن و سنت و عقل و سیره عقلا و ... در خصوص اثبات حجیت خبر واحد در اصول فقه تبیین گردد.
خلاصه ماشینی:
ظاهراً در دلالت این آیه بر مطلوب تفاوتی میان خبر دادن از مسئله شرعی فرعی یا مسئله حقیقی و واقعی نیست؛ چرا که موضوع آن اختصاص به حوزه خاص فقهی ندارد و شامل مباحث غیر فقهی نیز میشود (صرامی، منابع و ادله علم اصول فقه، 1393: 159).
بنابر پذیرش دلالت آیه بر حجیت خبر واحد تفاوتی میان اثبات مسائل فقهی شرعی یا مسائل اصولی وجود ندارد، به ویژه با توجه به این نکته که شأن نزول آیه مرتبط با امور اصول دین و اعتقادی است.
اشکالاتی بر دلالت آیه وارد شده است (اصفهانی، الفصول الغروية، 1404: 276؛ انصاری، فرائد الاصول، 1428: 1/289)، لکن استدلال به آیه در اثبات حجیت خبر واحد در مسائل اصول فقه تام است؛ چرا که آیه در مقام بیان قاعده کلی است و ارشاد به امر در اینجا یعنی رجوع جاهل به عالم و غیرمتخصص به متخصص رایج بین عقلاست.
ظاهر این اخبار عمومیت حجیت خبر واحد در زمینههای مختلف است و از جهت مضمون وارد در خبر تفاوتی وجود ندارد که مفاد آن خبر وارد شده از شارع متعلق به عمل و احکام باشد یا اینکه متعلق به غیر آن باشد؛ بنابراین، در صورت تمامیت دلیل نسبت به مسائل فرعی، حجیت خبر واحد در مسائل اصولی نیز اثبات میشود.
بر این مطلب نیز مناقشاتی وجود دارد و عمده آن، عدم تمامیت حمل این روایات بر خلاف ظاهر است؛ چرا که بیان شد که قرینههای موجود به خودی خود تام نیستند و نافی عمومیت دلالت روایات بر حجیت خبر واحد در مسائل اصول فقه نیستند.