چکیده:
راویان و اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری با تربیت شاگردان و رساندن روایات ائمه هدی به شیعیان و نیز با مسافرت به دیگر نقاط کشور اسلامی در نشر معارف اهل بیت نقش بسزایی داشتند. این اهمیت آنجا نمود مییابد که در اثر فداکاریهای علمی این راویان، شهرهایی مانند قم، ری به محل نشر و رونق علوم دینی برپایه اندیشههای شیعی تبدیل میشود و شیعیان برای یاد گیری علوم اهل بیت نیاز به هجرت و مواجه با آزار و اذیتهای حکومت را ندارند. اصحاب این دو امام با عهدهدار شدن نمایندگی امام در شهرهای مختلف و با تشکیل کلاسهای درس، پناهگاهی برای همگان میشوند و علوم اسلامی مأخوذ از اهل بیت را در اختیار شیعیان و دوستداران علم و اندیشه قرار میدهند؛ این فداکاریها شیعه را در آن دوران خفقان و سرکوب از چنگال دشمنان دین رهانید. این جستار نگاهی گذرا به این تلاشها دارد.
خلاصه ماشینی:
نقش راویان امامین عسکرین (علیهما السلام) در گسترش علوم اسلامی 1 رحمان عشریه 2 و فرج اله عباسی 3 چکیده راويان و اصحاب امام هادي (علیه السلام) و امام حسن عسکري (علیه السلام) با تربيت شاگردان و رساندن روايات ائمه هدي به شيعيان و نيز با مسافرت به ديگر نقاط کشور اسلامي در نشر معارف اهل بيت نقش بسزايي داشتند.
5. راويان اصحاب برخی از راویان در زمان حيات امام هادي و يا امام حسن عسکري (علیهما السلام) در شهرهاي ديگري زندگي ميکردند و از خود اين دو امام به طور مستقیم روايت نقل نميکردند، بلکه از اصحاب و راويان اين دو امام يا از راويان امامان پيشين حديث نقل ميکردند و خدمات شاياني نيز در پيشبرد علوم اسلامي داشتند؛ مانند: حسين بن حسن بن أبان که همه کتابهای حسين بن سعيد را روايت کرده، ولي ظاهرا از خود امام عسگري (علیه السلام) چيزي نقل نکرده است؛ هر چند آن حضرت را درک نموده است (تفرشي، نقد الرجال، 1418: 2/ 84).
یک ـ تفسير از اصحاب و راويان برجسته اين دو امام علاوه بر رواياتي که در باره آيات قرآني نقل کردهاند، کتابهاي مستقل تفسيري ديگري نيز وجود دارد که به چند نمونه اشاره ميشود: کتاب «فضل القرآن» از احمد بن محمد بن خالد برقي (تستری، قاموس الرجال، 1425: 1/ 590)، «التفسير» از علي بن مهزيار اهوازي (طوسی، فهرست الطوسی، 1420: 418)، «التفسير» از حسين بن سعيد، «التفسير» از فضل بن شاذان و «التفسير»، «الشواهد من کتاب الله عز و جل»، «التأويل»، «ثواب القرآن».