چکیده:
یکی از دورههای پرآشوب در تاریخ ایران دورهی حکمرانی تیموریان است که ویرانیها و جنگهای بیشمار مردم خسته را به فکر ظهور منجی افکند و مدعیان سودجو از فرصت استفاده کرده ادعای مهدویت کردند. مدعیان مهدویت در این دوره بیشتر از حروف در تعالیم خود بهره میجستند و بر اساس تقدس حروف در قرآن و تحلیل رمز نگارانه از حروف، به ادعای مهدویت میپرداختند. از جمله این فرق میتوان به حروفیه و نقطویه و اندیشه مهدویت رهبرانشان چون: فضلالله نعیمی و سیدمحمد نوربخش اشاره کرد. این مقاله درصدد است به روش توصیفی_ تحلیلی به بررسی مسئله مهدویت در دوره تیموریان، معرفی مدعیان دروغین مهدویت با اتکا بر فرقه حروفیه در این دوره و در نهایت به واکاوی شکست ادعای این مدعیان دورغین مهدویت در دوره تیموریان بپردازد.
خلاصه ماشینی:
از سوی دیگر سرودههای در کرسینامه به روشنی تبریز را به عنوان محل ظهور ذات حق نام میبرد: <TD>کرد در تبریز ذات حق ظهور</TD> <TD></TD> <TD>بیحجاب آنجا شد ازو سی و دو نور</TD> <TD>چون در آذربایجان شد آشکار</TD> <TD></TD> <TD>رستخیز از حق ز ف (فضل) کردگار</TD> <TD>اول آثار شد آنجا پدید</TD> <TD></TD> <TD>امر چون از ف یزدان رسید</TD> <TD>باز در تاریخ بسم الله بین</TD> <TD></TD> <TD>از زمان هجرت سالار دین</TD> <TD>تا نگردی گم چو ترسا و یهود</TD> <TD></TD> <TD>از ظهور مهدی آن خیرالوجود</TD> <TD>آن که گفتند حرف بسم الله تمام</TD> <TD></TD> <TD>چون شود باشد از ظهور آن امام</TD> <TD>چون ز فضل اسرار قرآن فاش گشت</TD> <TD></TD> <TD>بود هجرت هفتصد و هفتاد و هشت</TD> <TD></TD> <TD></TD> <TD>(کیا، 1390: 87-286)</TD> حروفیان در ادعاهای خود به آیات و احادیثی که وعدهی ظهور حضرت مهدی؟عج؟ تمسک جستند و آنان را بنا به سلیقهی و تعالیم خود تأویل و تفسیر کردند.
رهبران حروفی نشانههای ظهور را با آموزههای خود برای پیروان بیان کردند در ذیل به برخی از نمونههای این ادعاها اشاره میشود: یکی بودن مهدی و عیسی در وجود فضلالله: مهدی بودن فضلالله را شاعر حروفی مقیمی نیز بیان کرده است، از نظر وی سخن اهل حق که میگویند مهدی آمده است، منظورشان تحقیقا لشکر مهدی و اهل توحید و حقیقت است، زیرا غرض از مهدی حضرت فضلالله بود، او آمد و ظهور کرد.
(اسمیت، 1361: 56 و 91) وجود چنین دیدگاههایی از سوی عرفا که اندیشهی مبارزه با بیعدالتی را داشتند از سوی عدهای سودجو دنبال شد به گونهای که آنان خود را مهدی موعود( معرفی کردند و دست به تبلیغات زدند، از جملهی این اشخاص رهبر حروفیه فضلالله بود و بعد افرادی چون سیدمحمد نوربخش و محمود پسیخانی.