چکیده:
مهارت خواندن از مهارت های مهم زبان است که در یادگیری زبان دوم نقش ویژه ای ایفا می کند و از شروط موفقیت در یاددهی آن، توجه اساتید به تدریس آن با استفاده از روش ها و راهبردهای تدریس مناسب است. این مهارت، درس مخصوصی در رشته زبان و ادبیات عربی ندارد و معمولا در دروس متون ادبی به تدریس آن توجه می شود؛ با وجود این ملاحظه می شود که تدریس آن به خوبی صورت نمی گیرد و دانشجویان، این مهارت را به خوبی کسب نمی کنند. از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و روش پیمایشی به بررسی نقاط ضعف تدریس مهارت خواندن در گروه های زبان و ادبیات عربی دانشگاه های دولتی ایران در مقطع کارشناسی می پردازد و راهکارهایی را به منظور آموزش بهتر این مهارت ارائه می دهد. نمونه آماری پژوهش را 22 استاد (کلاس) متون ادبی، و 124 دانشجوی ترم آخر کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی در 12 دانشگاه دولتی ایران تشکیل می دهند؛ ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر برای گردآوری اطلاعات، مشاهده، مصاحبه و آزمون است که مشاهده و مصاحبه به منظور گردآوری داده های مربوط به تدریس مهارت خواندن، و آزمون به منظور ارزیابی توانمندی دانشجویان در مهارت خواندن به کار گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که از نقاط ضعف تدریس مهارت خواندن، کم توجهی اساتید دروس متون ادبی به استفاده از روش تدریس مناسب برای آموزش این مهارت، همچنین کم توجهی آن ها به استفاده از راهبردهای نوین تدریس است و بین هریک از این موارد و توانمندی دانشجویان در مهارت خواندن رابطه ای معنادار وجود دارد که بیانگر تاثیر هر یک از آن ها بر ضعف دانشجویان در مهارت خواندن است.
خلاصه ماشینی:
ابزار مشاهده بدین سبب انتخاب شد که پژوهشگران قصد داشتند شرایط فعلی تدریس مهارت خواندن را در دانشگاهها به صورت دقیق بررسی و دادههای مربوط به آن را گردآوری کنند و لازم به ذکر است که گردآوری این دادهها از طریق ابزار پرسشنامه نیز ممکن بود، اما توزیع پرسشنامهها و جمعآوری آنها در رشتۀ زبان و ادبیات عربی، همواره با مشکلاتی همچون عدم همکاری دانشجویان و اساتید، عدم پرکردن دقیق گویهها و...
توصیف و تحلیل دادههای مربوط به روش تدریس مهارت خواندن بهمنظور بررسی میزان استفادۀ اساتید رشتۀ زبان و ادبیات عربی از روش تدریس مناسب برای آموزش مهارت خواندن، دادههای به دست آمده با استفاده از آزمون T تحلیل شد.
با بررسی و تحلیل آماری دادههای به دست آمده از مشاهدۀ کلاسها و مصاحبۀ با اساتید دروس متون ادبی، مشخص شد که اساتید رشتۀ زبان و ادبیات عربی به میزان «کم» از روش تدریس مناسب برای آموزش مهارت خواندن در دروس متون ادبی استفاده میکنند.
اگر روش تدریس انتخاب شده همۀ اهداف یادگیری را پوشش ندهد نمیتواند منجر به یادگیری شود و همانگونه که در سرفصل درسی رشتۀ زبان و ادبیات عربی ذکر شده است یکی از مهمترین اهداف تدریس دروس متون ادبی، آموزش مهارت خواندن است؛ به عنوان مثال هدف درس «متون معاصر2» در سرفصل درسی «شناخت نثر نویسندگان این دوره و کسب توانایی برای خواندن، تحلیل، درک و ترجمۀ آن» است (شورای برنامهریزی وزارت علوم، 1389: 60)، اما با مشاهدۀ کلاسها و مصاحبۀ با اساتید ملاحظه گردید که در تدریس دروس متون ادبی، فقط توانایی تحلیل، درک و ترجمه مورد توجه است و تقویت توانایی خواندن مغفول مانده است.