چکیده:
سا
زبان از آن روی که قالب اندیشه ها و عواطف انسانی و ابزار انتقال این هاست » مهّمترین
ابزار ارتباطی بشر به شمار می آید. بنابراین از رهگذر زبان هرکس » به ویژه اگر نویسنده با
شاعر باشد » می توان به دنیای تجربه ها و آفاق اندیشه ها و احساسات او راه یافت.
جمال زاده» برای اوّلین بار در قصّه نویسی فارسی» به جای استفاده از زبان رسمی و ناکار
آمد عصر خویش » زبان پویای زندگی روزانة مردم روزگارش را به کار گرفت تا بتواند
دریافتههای تازة خود و مخاطبانش را بیان نماید. او برای ترسیم تصویری روشن از رویدادها و
مفاهیم و تعابیر تازة عصر خود به زبان محاوره روی آورد و در نوشتههایش این « گونة » زبانی
را به دلیل توانایی هایش, به زبان معیار ترجیح داد. اما در همه جا در کنار نقش ارتباطی زبان »
بر نقش زیبایی آفرینی آن نیز تاکید ورزید.
در این مقاله ابتدا زبان محاورهة متن و ویژگی های بارز آن در ساختار جمله» فعل » صفت
و اتباع نشان داده شده » سپس زیبایی های بیانی نویسنده را در مقوله های وصف » مانندگی,
کنایه و رعایت تناسب میان زبان و شخصیّت » با نمونه هایی باز نموده ایم.
خلاصه ماشینی:
جمال زاده، تقلید از زبان رایج عصر خویش را به دلیل ناکارآمدی و ناتوانی در ثبت و انتقال احوال مردم و واقعیّت های معاصر، نمی پسندید و در مقدمه یی که بر یکی بود و یکی نبود ، نوشته است، بر لزوم تغییر شیوة نویسندگی تأکید می ورزد و نوشتن « به شیوة پیشینیان» را ناشی از « جوهر استبداد سیاسی ایران که مشهور جهان است» می داند و می گوید نویسندگان نه تنها باید گروه « فضلا و ادبا »؛ بلکه اشخاصی را که فقط سواد خواندن و نوشتن دارند ، مخاطب خود بدانند تا « دموکراسی ادبی » تحقّق یابد .
اختیارات وسیعه (106) به هر روی جمال زاده در این اثر خویش که آن را برای تقویت نقش ارتباطی زبان نوشته است، کار کرد ادبی زبان را که « دقیقاً به ساختمان صوری زبان معطوف » ( مکاریک، 1384: 158) است، به کارکرد ارجاعی آن که « بر بافت غیر زبانی (یا جهان ) » تأکید دارد (همان ) رها نمی کند .
1- زبان محاوره بر شمردن تمام عنصرهای زبانی این متن مجالی گسترده می خواهد، بنابراین در این جا فقط به جنبة محاورگی زبان او، در دو ساحت زبان و زیبایی توجه می شود ناگفته پیداست که زبان در هر اجتماعی با توجه به گفتمان هایی که در تعامل مردم شکل میگیرد، میان گونه های معیار، علمی، ادبی و محاوره، عامیانه و شکسته، در نوسان است .