چکیده:
نماد و نمادپردازی، اصلی است که مورد بیلطفی نویسندگان کتب بلاغت واقع شده و در اغلب نوشتهها با صور دیگر بیانی درآمیخته است. در این نوشته ضمن بررسی تعاریف اصطلاحات استعاره، سمبل، تمثیل، نشانه، آرکیتایپ، اسطوره و تلاقی آنها با نماد، تعریفی از نماد ارائه شده، سپس به جستّاری در مورد نماد رنگ و نقش درفشها در شاهنامه و چهار حماسة مذهبی: تازیاننامه (خلاصه خاوراننامه)، حملة حیدری باذل مشهدی، حملة حیدری راجی کرمانی و علینامه پرداخته شده است.
رنگ نمادین ایرانیان در شاهنامه، بنفش، و رنگ نمادین تورانیان، سیاه است. در حماسههای مذهبی، رنگ نمادین اسلامیان ، سبز و رنگ نمادین سفیانیان، سیاه است.
خلاصه ماشینی:
در این نوشته ضمن بررسی تعاریف اصطلاحات استعاره، سمبل، تمثیل، نشانه، آرکیتایپ، اسطوره و تلاقی آنها با نماد، تعریفی از نماد ارائه شده، سپس به جستاری در مورد نماد رنگ و نقش درفشها در شاهنامه و چهار حماسة مذهبی: تازیاننامه (خلاصه خاوراننامه)، حملة حیدری باذل مشهدی، حملة حیدری راجی کرمانی و علینامه پرداخته شده است.
در این مبحث ابتدا تعاریف مختصری در مورد هرکدام از صور تلاقی یافته با نماد، مطرح و وجه تمایز یا ارتباط آنها با نماد بیان شده، سپس پرکاربردترین نماد در آثار حماسی؛ یعنی رنگ و نقش درفش مورد بررسی قرار گرفته است.
شاعران حماسهگوی دیگر نیز همین کار را به تأثیر از فردوسی انجام دادهاند: - بنفش، یکی از رنگهای درفش کاویانی است: فروهشت ازو سرخ و زرد و بنفش همی خواندش کاویانی درفش (شاهنامه، ج1، ص 70، ب 239) - و گاهی در معنای رنگ سیاه به کار رفته است: مگر خود فریبـــرز با آن درفش بیاید کنـد روی دشمن بنفش (شاهنامه، ج3، ص 86، ابیات 969- 967) - رنگ نمادین ایرانیان، در شاهنامه بنفش است: درفش بنفش ار به چنگ آوریم جهان پیش کاوس تنگ آوریم (شاهنامه، ج3، ص 86، ب 982) - گاهی در بیان طلوع و غروب به کار رفته است: چو خورشید برزد ز گردون درفش دم شب شد از خنجر او بنفش (شاهنامه،ج3،ص67، ب 646) - زمین و فضای میدان جنگ به رنگ بنفش درمیآید: ز بس جوشن و کاویانی درفش شده روی گیتی سراسر بنفش (شاهنامه،ج، 3، ص112، ب 116) - حماسهسرایان دیگر به تأثیر از شاهنامه، بنفش را در همان مفهوم به کار بردهاند: ز بس پیکر گونه گونه درفش هوا سرخ و زرد و کبود و بنفش (تازیاننامه، ص 139، ب 1607) ز بس خیمه و پرنیانی درفش در و دشت بینی کبــود و بنفش (راجی، ج1، ص 210 ب 4282) - تیغ بنفش و گرد بنفش از کاربردهای دیگر این رنگ در حماسه است: فراز سرش کاویانـی درفش به پیش انـدرون تیغهای بنفش (تازیاننامه، ص 140، ب 1616) به پیش اندرون کاویانی درفش به چنگ اندرون تیغهای بنفش (شاهنامه، ج1، ص 138، ب 789) بزد باد بر روی گــرد بنفش درفشان شد از گرد تیره درفش (تازیاننامه، ص 102، ب 1012) سپاه اندر آمد به گرد درفش هوا شــد ز گرد سواران بنفش (شاهنامه، ج3، ص 86، ب 991) 2-2-2.