چکیده:
وجود یا عدم وجود وارونگی و مبتداسازی در کردی و چگونگی تبیین رابطه بین این فرآیندها براساس چگونگی آرایش جمله هدف اصلی این مقاله است. در این راستا نگارنده بر اساس شمّ زبانی خود دادهها را بررسی و در مورد پیشایندشدگی و پسایندشدگی آنها تصمیمگیری نموده است. برای طبقه بندی دادهها اگر عنصر جابجاشده به پیش از جایگاه اوّلیه حرکت کند، آن را پیشایندسازی تلقی کردهایم و اگر این عنصر به پس از جایگاه اولیه حرکت کند، پسایند سازی نام گذاری شده است، سپس از نظر ساخت اطّلاع، دادهها بررسی شدهاند. در این مقاله فرآیندهای وارونگی و مبتداسازی در بستر کلامی با نگاهی نقش گرایانه مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند. همچنین در تبیین این حرکتها میتوان گفت که مبتداسازی فرایندی مشروط و مقیّد است و در مورد آن باید به وجود یک نوع قاعدهمندی قایل شد، مبنی بر اینکه عنصری مبتدا میشود که به لحاظ اطّلاعاتی برای شنونده- کهنه به شمار آید پس اگر عنصر پیشایند شده، شنونده - کهنه باشد میتوان آن را مبتداسازی و اگر شنونده - نو باشد، در این صورت نمیتوان آن را مبتداسازی تلقی کرد. امّا در فرایند وارونگی عنصر وارونه شده میتواند دارای هر نوع محتوای اطّلاعاتی اعمّ از کهنه و نو باشد ولی تمایل غالب در هردو به پیشایندسازی عنصری است که برای شنونده یا گفتمان کهنه باشد.
خلاصه ماشینی:
همچنین در تبیین این حرکتها ميتوان گفت که مبتداسازی فرایندی مشروط و مقيّد است و در مورد آن باید به وجود یک نوع قاعدهمندی قایل شد، مبنی بر اینکه عنصری مبتدا میشود که به لحاظ اطّلاعاتي برای شنونده- کهنه به شمار آید پس اگر عنصر پیشایند شده، شنونده - کهنه باشد ميتوان آن را مبتداسازی و اگر شنونده - نو باشد، در این صورت نمیتوان آن را مبتداسازی تلقی کرد.
- right- dislocation - با توجّه به این که زبان انگلیسی از دسته زبانهای غیر استنساخی (chopping language) است، میتوان گفت که این فرایند (topicalization) به لحاظ صوری و ساختاری، نمونة اعلای فرایند مبتداسازی در زبان انگلیسی است.
تحلیل: وضعیت اطّلاعی سازه پیشایند شده (la taništ kârwânsarâkân dâ, lanew bâzâr - کنار کاروانسراها داخل بازار )، ( شنونده ـ کهنه، گفتمان ـ کهنه) است.
تحلیل: سازة مشخص شده و پیشایند شده، قابل برانگیختن از متن است و وضعیت اطّلاعی آن شنونده - کهنه، گفتمان -کهنه میباشد.
تحلیل: درا ین مثال یک مکان بر اثر فرایند مبتدا ساز بر نهاد (?min - من) پیشی گرفته است و به لحاظ اطّلاعاتي این عنصر اطّلاعی برانگیخته از متن است و (شنونده ـ کهنه، گفتمان ـ کهنه) میباشد.
خوردی خودت همه را ترجمه: همه را خودت خوردی؟ تحلیل: عنصر پیشایند شده (hamuyânit – همه را ) اطّلاع برانگیخته از متن است و (شنونده ـ کهنه، گفتمان ـ کهنه) میباشد.
بر طبق نمونه های بررسی شده در این پژوهش اینطور استنباط میشود که فرایند پیشایندسازی در زبان کردی ساختار اطّلاعی جمله را تغییر میدهد.