چکیده:
صد سال پیش از این تحوّلاتی سیاسی در ایران رخ داد که در بسیاری از امور تاثیر گذاشت. یکی از مواردی که بر اثر این تحوّل تغییر اساسی کرد، محتوای نوشتهها و اشعارشعرا بود. مهمّترین ویژگیهای شعر دورة مشروطه، تفاوت نوع بینش شاعران نسبت به واقعیّتهای موجود است که منجر به خلق مضامین جدید می شود. یکی از موضوعات اصلی در شعر فارسی در عصر مشروطه «آزادی» است که شناخت جایگاه آن به درک صحیح پیام شعر این دوره کمک میکند. شاعران آزادیخواه مشروطه اندیشههای خاصّ خود را داشتند و پیوسته آزادی و وطن را ستایش میکردند و به سبب آگاهی وسیعی که از گذشته ایران داشتند و نیز هیجان و شیفتگی عاطفی نسبت به ایران، بهترین مدیحه سرای آزادی و وطن بودند. شعرایی در این عصر تسلیم اوضاع سیاسی شده و در شعر خود سیاست را دخالت دادند و گاه تاثیری مستقیم در تحریک مردم برای انتخاب نوع حکومت داشتند. دراین مقاله سعی شده است مفهوم آزادی در شعر برخی شعرای آزادیخواه مشروطه مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین از شعر این دوره دیگر نه به عنوان پدیدهاى تجمّلى و منحصر به گروههاى محدود، بلكه همچون امرى عمومى و متعلّق به گروههاى وسیع جامعه باید سخن گفت كه به جاى ارتباط مستقیم با دربار و گروه هاى بالاى اجتماع، از طریق مطبوعات متعدّد و با محتواى سیاسى و انقلابى مورد علاقۀ همگان، مخاطبان راستین خود را در گوشه و كنار شهرستانها و حتّى روستاهاى كشور سراغ مىگرفت.
دايره واژگان نويسندگان وشعرا چنان متحوّل ميشود که بسياري از لغات و تعبيرات و اصطلاحات عوام در نوشتهها و سرودههايشان راه مييابد تا جايي که عوامگرايي و استفاده از شيوههاي زباني عوام دردورهاي از مشروطه خواهي، خود تجدّد و تحوّل محسوب ميشود اين سادگي ابتدا در نثر و به مرور در شعر مشروطه جا باز کرد وتکامل يافت که در مورد علّت اين تغيير و تحّول گفتهاند که به سبب ارتباط باديگر کشورها و آشنايي نويسندگان ايراني با ادبيّات اروپا مخصوصاًبا ادبيّات انقلاب فرانسه و مسايل مربوط به نقد ادبي و دريک کلمه فلسفة ادبيّات اروپايي يکي از عوامل مهمّ در جهت سادگي و نوجويي است البتّه تا شرايط اجتماعي و فرهنگي يک جامعه فراهم نيايد، صرف اين آشنايي نميتواند ماية تحوّل بنيادين ادبيّات يک دوره شود.
آن زمان که بنهادم سربه پاي آزاديتامگر به دست آرم دامن وصالش رادرمحيط طوفان زا ماهرانه در جنگ است دامن محبّت راگرکني زخون رنگين فرّخي زجان ودل مي کند دراين محفل؛ ؛ دست خود زجان شستم ازبراي آزاديميدوم به پاي سر درقفاي آزاديناخداي استبداد باخداي آزاديميتوان ترا گفتن پيشواي آزاديدل نثاراستقلال، جان فداي آزادي (فرّخي يزدي،1388: 177) مروری بر شعر شاعران مشروطه: ویژگىهاى عصر بیداری: 1- عمومیّت یافتن شعر، كه به عنوان زبان برندۀ نهضت در اختیار مطبوعات قرار گرفت.