چکیده:
اسطوره (Mythe)، خاطرات ازلی، باورها و اعتقادات قومی و ملّی است که شاعر به یاری آن، جهان پیرامون را توصیف می¬کند و بدین¬وسیله، جهانی نو، خیالی و آرمانی می¬آفریند. تصویرسازی با عناصر اساطیری، در سروده¬های سده ششم و هفتم، که حماسه¬سرایی به دلایل گوناگون، جایگاه رفیع خود را از دست داده، بسیار پررنگ است. انوری، شاعر پرآوازه عصر سلجوقی، در مقام ترکیب و تلفیق اساطیر همگون ایرانی و سامی و با استفاده تلمیحی و تمثیلی، از این اسطوره¬ها، در مدح ممدوحان، بسیار سودجسته و مدح را به اعلی علّیین کشانده ¬است. در مقاله حاضر، به شیوه تحلیلی– توصیفی، چگونگی بهره¬گیری انوری از اسطوره¬¬های ملّی، قومی و مذهبی به عنوان ست (Set) ادبی، برای تزیین کلام و اثربخشی بر ممدوح، مورد بحث و بررسی قرارگرفته¬است.
خلاصه ماشینی:
تصويرسازي با عناصر و مؤلّفههاي اساطيري در سرودههاي سدۀ ششم و هفتم، كه حماسه سرايي به سببهاي گوناگون، جايگاه پيشين خود را از دست داده است، از جریانهای فکری بسيار پررنگ است؛ چرا که اسطوره به خوبی میتواند با مقتضیّات اجتماعی هر زمانه همخوانی پیدا کند و انوري از شمار قصيده سرايان برجستۀ سدۀ ششم است كه به تأثير از شاهنامۀ سترگ فردوسي بزرگ، عناصر اسطورهاي ایرانی و ملّی و نیز به تأثیر از فرهنگ مذهبی و دین اسلام، عناصر اسطورهای سامی در بنمايهها و تصويرهاي شعري او، نقش به سزايي دارد.
پیشینۀ پژوهش آنچه مسلّم است پژوهش در اساطیر از نظر محقّقان دور نماندهاست که به لحاظ پیشینۀ پژوهش، به شماری از آنها که هریک از جهاتی همسو با موضوع پژوهش پیشرو است، میتوان اشاره نمود: 1- کتاب «تجلّی شاعرانۀ اساطیر و روایات تاریخی و مذهبی در اشعار خاقانی» به قلم سیّدعلی اردلان جوان، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوم، سال 1373، ضمن اشاره به تعریف و پیدایش اسطوره، ویژگیها و انواع آن، به بررسی بازتاب شاهان و پهلوانان اسطورهای ایرانی در دیوان خاقانی پرداخته و قدرت ذهنی خارقالعادۀ شاعر و گستردگی زمینههای نقد ادبی را نشان دادهاست.
گفتنی است این آثار در جای خود بسیار ارزشمند و مجملاند، امّا تنها، یک منبع به یکی از اساطیر ایرانی و سامی (جمشید و سلیمان) در کنارهم اشاره داشته است.