چکیده:
این مقال شرحی است بر کلام امیرمومنان علی علیه السلام پیرامون نشانههای مومنان واقعی. یکی دیگر از این ویژگیهای مومنان واقعی این است که «مردم به خیرش امیدوار و از آزارش در امان باشند». مهربانی با مردم سفارش دین و آموزههای دینی است. اطاعت و فرمانبردادی از خداون سه مرحله دارد: 1. بنده به جهت ترس از عذاب، خدا را اطاعت میکند. 2. طمع به ثواب و پاداش عامل اطاعت خداست. 3. عشق و محبت به خدا عامل اطاعت و عبادت خداست. مرحلة سوم، مهمترین و عالیترین مرتبه عبادت خداست. خدای متعال چون شایسته عبادت است، مومن او را عبادت میکند. عبادتی که حضرت معصومان علیهم السلام ما را بدان سفارش میکنند و عمل میکنند، نوع سوم بندگی است. ما هم که خود را پیرو واقعی ائمة اطهار علیهم السلام میدانیم، باید مثل ایشان باشیم.
دیگرخواهی و مهربانی با مردم و گذشت و فداکاری در اسلام بسیار سفارش شده و این تنها از عهدة کسانی برمیآید که شیعة واقعی بود، عظمت خدای متعال را درک کرده و با مردم مهربانند.
خلاصه ماشینی:
خصلت و اخلاق پسندیدة نوعدوستی و خیررسانی به دیگران و به فکر مردم بودن و آزارنرساندن و شرنداشتن برای دیگران فقط در نظام اخلاقی اسلام مطرح نیست، بلکه همانطور که این اخلاق پسندیده برای ما مسلمانان و شیعیان جایگاه برجسته و مهمی دارد، مکاتب اخلاقی دیگر نیز به آن توجه کردهاند؛ تا آنجا که در برخی مکاتب اخلاقی، دیگرخواهی اصل ارزشهای اخلاقی، و در مقابل، خودخواهی اساس ضدارزش معرفی شده است.
اما شایسته است کار انسان با خداپرستی پیوند داشته باشد، حتی اگر ترس از عذاب الهی یا طمع به پاداش و ثواب الهی، انگیزة انجامدادن تکلیف یا کار خیر شود.
کسانی که در سایة لطف و عنایت خدا به این مرتبه از معرفت و محبت دست یافتهاند و در قلة فضیلت و کمال انسانی جای گرفتهاند، مانند امام سجاد اینگونه با خداوند مناجات میکنند: «إلهی وعزتک وجلالک لو قرنتنی فی الأصفاد ومنعتنی سیبک من بین الأشهاد ودللت علی فضائحی عیون العباد وأمرت بی إلی النار وحلت بینی وبین الأبرار ما قطعت رجائی منک ولا صرفت تأمیلی للعفو عنک ولا خرج حبک عن قلبی» (ابنفهد حلی، 1407ق، ص 34)؛ معبود من، به عزت و جلالت سوگند، اگر گردنم را با زنجیر ببندی و مرا از بخششت محروم سازی و رسواییهایم را بر چشم همگان آشکار سازی و فرمان به در آتش افتادنم دهی و بین من و نیکان جدایی افکنی، هرگز امیدم را از تو قطع، و آرزوی عفو و بخشش تو را از دلم خارج، و محبتت را از دلم بیرون نخواهم کرد.
دیگرخواهی و گذشت و فداکاری برای دیگران، هم از نظر اسلام مطلوب است و هم در مکاتب اخلاقی رایج، و حتی نزد کفار نیز مطلوب است، اما از آن جهت که ارزش کارها به نیت انسان بستگی دارد، اگر کسی با این نیت که عقلا میپسندند و خوششان میآید فداکاری کرد، پاداشش همان تشویق و ستایش عقلا و مردم است.