چکیده:
این مقاله به تبیین مقوله سواد رسانهای به معنای درک مفاهیم و سیاستهای حاکم بر رسانهها و روش استفاده مناسب و منتقدانه از آنها و نیز نقش و اهمیت این مقوله در شکلگیری تمدن اسلامی میپردازد. این پرسش که توسعه تمدن اسلامی چرا و چگونه به تعمیم و گسترش سواد رسانهای نیازمند است، رابطه وثیقی با ویژگیهای شهروندان و اعضای این جامعه آرمانی دارد. در این نوشتار میکوشیم مزایای وجود سواد رسانهای را در جامعه نشان داده، فرضیه خود را درباره لزوم وجود سواد رسانهای در جامعه اسلامی و تاثیر آن در توسعه فرهنگ و تمدنسازی اثبات کنیم و نیز نقش و تاثیر سواد رسانهای را از منظر افزایش دانش رسانهای عمومی، افزایش درک اهداف رسانهای و افزایش رفتار انتقادی در توسعه تمدن اسلامی تبیین کنیم. در این زمینه، از روش کتابخانهای و اسنادی برای آزمون فرضیه کمک گرفته شده است. برآیند مقاله نشان میدهد که توجه ویژه به سواد رسانهای جزء ضروری و اجتنابناپذیر زندگی در جامعه اسلامی است و آموزش و تعمیم سواد رسانهای لازمه توسعه فرهنگ و تمدنسازی است. بر همین اساس، راهکارهای مناسب برای ایجاد سواد رسانهای در جامعه به منظور تشکیل تمدن اسلامی پیشنهاد شده است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اين موضوع که رسانه ها داراي آثار متنوعي هستند و نقش مهمـي در شـکل گيـري آرا، عقايـد، افکـار، اعتقـادات ، عادات ، رفتارها و الگوهاي مصرف دارند، به نظر مي رسد براي اينکه بتوان در برابر تزريـق مفـاهيم رسانه اي توسط رسانه هاي غربي، بـه ويـژه در زمينـه ديـن و فرهنـگ مقاومـت نمـود و بـه صـورت آگاهانه و فعالانه از محتواي رسانه اي استفاده کرد، نياز به مخاطبـاني اسـت کـه از سـواد رسـانه اي برخوردار باشند.
سواد رسانه اي به نظر ميرسد ارائه تعريفي قابل قبول براي همه ، مشکل باشد (٥: ٢٠٠٤ ,Livingstone)؛ ولي اکثر صاحب نظران و انديشمندان اين تعريف را پذيرفته انـد کـه سـواد رسـانه اي بـه معنـاي توانـايي دستيابي، تجزيه و تحليل ، ارزيابي و انتقال اطلاعات در اشکال مختلف رسانه اي است .
باوجود شکاف بسيار بزرگي که در زمينه سواد رسـانه اي در کشـورمان بـا آن مواجـه هسـتيم ، يعنـي وجـود اقشـار بيسواد و کم سواد، اقشاري که داراي سواد نوشتاري هستند و تعداد معدودي که توانايي استفاده از رسانه هاي نوين را دارند، دولت بايـد برنامـه توانمندسـازي شـهروندان را در جهـت ارتقـاي سـواد رسانه اي در راستاي حمايت از فرهنگ و تمدن اسلامي در اولويـت قـرار دهـد و تـدابيري در ايـن زمينه بينديشد؛ يعني همان طور که در جبهۀ مبارزه با بي سوادي حرکت ميکند بايد سواد رسـانه اي را نيز در جامعه ، به ويژه مدارس آغاز کند؛ زيرا يکي از اهداف اصلي سواد رسانه اي، آگـاه کـردن مخاطبان و سعي درکم کردن تأثيرات منفي رسانه هـا بـر روي کودکـان ، دانـش آمـوزان و جوانـان است .