چکیده:
در قرآن کریم واژۀ «طوبی» تنها یکبار در سیاق پاداش به مؤمنان در آیۀ 29 سورۀ رعد به کار رفته است. با وجود این، از عصر نزول قرآن تا زمان معاصر، بحثی دقیق و ساختارشناسانه از این لغت ارائه نشده است و ثمرۀ پژوهش در حوزۀ شناخت معنای طوبی ارائۀ یک طبقهبندی دهگانه از معانی متفاوت است. یافتهها تا زمان حاضر بهصورت تقلیدی میان تفاسیر و ترجمهها انتقال یافته و گاه در سیر تاریخی، تطور ایجاد و معانی جدید پیدا شده است که برخی از این معانی با نقد جدی روبهروست و نیاز به پژوهش در حوزۀ معنایی واژۀ «طوبی» را دوچندان میکند. به نظر میرسد «طوبی» واژهای غیرعربی است و به سریانی یا هندیبودن نزدیکتر است. همچنین بررسی این واژه در بافت آیۀ 29 سورۀ رعد و مطالعۀ مباحث ریشهشناختی در دو مرحلۀ پیش از ظهور و پس از ظهور اسلام، دایرۀ احتمالهای معنایی «طوبی» را محدودتر کرده و سه معنای «بهشت»، «غبطه» و «سعادت» بر سایر معانی ترجیح داده شده است.
خلاصه ماشینی:
در مقالۀ حاضر با هدف رفع ابهام در معنای اصلی این واژه در گام اول عبارات همنشین با طوبی در ساختار آیۀ 29 سورۀ رعد و واژههای جانشین طوبی در قرآن بررسی و گام دوم مباحث ریشهشناختی (با دو احتمال دخیلبودن یا عربیبودن آن) بررسی شده است و همراه با مباحث، معانی مطرح در متون روایی، لغوی، تفسیری، ترجمهها و دایرةالمعارفها برای نتیجهگیری بهتر گردآوری شده است.
پیشینۀ پژوهش تاکنون پژوهشی در حوزۀ معناشناسی «طوبی» صورت نگرفته است؛ اما در برخی کتابها مانند: المعرب من الکلام الاعجمی علی حروف المعجم (جوالیقی، 1361 ق)، رساله المتوکلی (سیوطی،1361ش)، الإتقان في علوم القرآن (سيوطى ،1421ق) و واژههاى دخيل در قرآن (جفرى، 1386ش) که واژههای دخیل در قرآن کریم بررسی شده است، از واژۀ طوبی چون نمونهای از لغات دخیل یاد شده است.
2- بسامد قرآنی واژۀ «طوبی» واژۀ طوبی در قرآن کریم تنها یکبار در سورۀ رعد به کار رفته است: الَّذينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ (رعد: 29) ترجمه: كسانى كه ايمان آورده و (به خدا و رسول) گرويده و كارهاى شايسته كردهاند (در آخرت) سعادت و نيكبختى و زندگانى خوش (يا درخت بزرگى در بهشت که اصل و تنه آن در خانه پيغمبر اكرم است و در خانه هر مؤمنى شاخهاى از آن است) و نيكويى مرجع و جاى بازگشت (بهشت جاويد) براى ايشان است.